Avrupa Uzay Ajansı

Avrupa Uzay Ajansı veya yaygın İngilizce kısaltmasıyla ESA (İngilizce: European Space Agency), 1975 yılında, uzayın keşfini amaçlayan, hükûmetlerarası bir organizasyon olarak kurulmuştur. Şu an 22 üyesi olan ajansın merkezi Fransa'nın başkenti Paris'tedir. 2021 yılı itibarıyla 4,55 milyar Euro'luk bütçeye ve (ulusal uzay ajansları hariç) yaklaşık 2200 çalışana sahiptir.

ESA'nın uzay uçuş programı, özellikle de astronotların katılımı ile Uluslararası Uzay İstasyonu programı, gezegenler ve Ay için insansız keşif uçuşlarını içerir. ESA telekomünikasyon, navigasyon, araştırma, uzay gözlemi gibi birçok konuda da faaliyet yürütmektedir.

Ana fırlatma aracı Ariane 5'tir. Ariane 5 roketinin çeşitli türevleri olup kütlesi en çok olanı Ariane 5 ECA'dır. Roket, 2002 yılındaki ilk test uçuşu sırasında başarısız olmasına rağmen şimdiye kadar onlarca ardışık başarılı uçuş yapmıştır.

2 Mart 2004 tarihinde ESA tarafından uzaya gönderilen, yanında Philae uzay sondasını taşıyan Rosetta uzay aracı, 12 Kasım 2014 tarihinde 510 milyon kilometre uzaklıktaki 67P kuyrukluyıldızına ulaştı.

Tarih

Kuruluş

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, birçok Avrupalı bilim insanı Amerika Birleşik Devletleri ile çalışmak için Batı Avrupa'dan ayrıldı. 1950'lerin ekonomik patlaması Batı Avrupalı ülkelerinin araştırmaya ve özellikle uzayla ilgili faaliyetlere yatırım yapmasını mümkün kılmış olsa da, Batı Avrupalı bilim adamları yalnızca ulusal projelerin iki ana süper güçle rekabet edemeyeceklerini fark ettiler. 1958'de, Sputnik şoku 'ndan sadece aylar sonra, Edoardo Amaldi (İtalya) ve Pierre Auger (Fransa)'dan Batı Avrupa bilim camiasının önde gelen iki üyesi ortak bir Batı Avrupa uzay ajansının kuruluşunu görüşmek üzere bir araya geldi. Toplantıya, Harrie Massey (Birleşik Krallık) dahil olmak üzere sekiz ülkeden bilimsel temsilciler katıldı.

Batı Avrupa ülkeleri iki ajansa sahip olmaya karar verdiler: Bunlardan birisi fırlatma sistemi geliştirmekle ilgilenen ELDO (Avrupa Fırlatıcı Geliştirme Organizasyonu) ve diğeri Avrupa Uzay Ajansı'nın öncüsü (Avrupa Uzay Araştırmaları Örgütü) ESRO'dur. İkincisi, 14 Haziran 1962'de imzalanan bir anlaşma ile 20 Mart 1964'te kuruldu. 1968'den 1972'ye kadar ESRO yedi araştırma uydusu fırlattı.

Mevcut haliyle ESA, 1975 yılında ESRO'nun ELDO ile birleştiği ESA Sözleşmesi ile kurulmuştur. ESA'nın on kurucu üye ülkesi vardı: Belçika, Danimarka, Fransa, Batı Almanya, İtalya, Hollanda, İspanya, İsveç, İsviçre ve Birleşik Krallık. Bunlar, 1975 yılında ESA Sözleşmesini imzaladılar ve sözleşmenin yürürlüğe girdiği 1980 yılına kadar onay belgelerini tevdi ettiler. Bu süre zarfında ajans fiili bir tarzda faaliyet göstermiştir. ESA ilk büyük bilimsel görevini, ilk kez ESRO tarafından üzerinde çalışılan, evrende gama ışını emisyonları'nı izleyen uzay sondası Cos-B'yi 1975'te fırlattı.

Daha sonraki aktiviteler

ESA, 1978'de fırlatılan ve 18 yıl boyunca başarıyla çalışan dünyanın ilk yüksek yörüngeli teleskopu International Ultraviolet Explorer (IUE) üzerinde NASA ile işbirliği yaptı. Bunu bir dizi başarılı Dünya yörüngesi projesi izledi ve 1986'da ESA, Halley ve Grigg–Skjellerup" kuyruklu yıldızlarını incelemek için ilk derin uzay görevi olan Giotto'ya başladı. Yıldız haritalama görevi Hipparcos 1989'da fırlatıldı ve 1990'larda SOHO, Ulysses ve Hubble Uzay Teleskobu, hepsi NASA ile ortaklaşa yürütüldü. NASA ile işbirliği içinde daha sonraki bilimsel görevler arasında ESA'nın Titan iniş modülü Huygens'i inşa ederek katkıda bulunduğu Cassini–Huygens uzay sondası yer alır.

ELDO'nun halefi olarak ESA, bilimsel ve ticari yükler için roketler de üretti. 1979'da fırlatılan Ariane 1 1984'ten itibaren çoğunlukla ticari yükleri yörüngeye taşıdı. Ariane roketinin sonraki iki modeli, 1988 ve 2003 yılları arasında faaliyet gösteren ve ESA'yı 1990'larda ticari uzay fırlatmalarında dünya lideri yapan daha gelişmiş bir fırlatma sistemi Ariane 4'ün geliştirilmesinde ara aşamalarıydı. Bir sonraki Ariane 5 ilk uçuşunda arıza yaşamasına rağmen, o zamandan beri 2018'e kadar 82 başarılı fırlatma ile son derece rekabetçi ticari uzay fırlatma pazarında sağlam bir yer edindi. Ariane 5'in halefi fırlatma aracı Ariane 6 geliştirme aşamasındadır ve 2020'lerde hizmete girmesi öngörülmekteydi.

Yeni milenyumun başlangıcında, ESA, NASA, JAXA, ISRO, CSA ve Roscosmos gibi ajanslarla birlikte bilimsel uzay araştırması'nda en önemli katılımcılardan biri oldu. ESA, önceki yıllarda, özellikle 1990'larda NASA ile işbirliğine güvenmiş olsa da, değişen koşullar (Birleşik Devletler ordusu tarafından bilgi paylaşımına ilişkin katı yasal kısıtlamalar gibi) daha çok kendisi ve Rusya ile işbirliği hakkında kararlara sebep oldu. 2011 tarihli bir basın yayınında şu ifadeler yer aldı:

Rusya, uzaya uzun vadeli erişim sağlama çabalarında ESA'nın ilk ortağıdır. ESA ve Rusya Federasyonu hükümeti arasında uzayın barışçıl amaçlarla araştırılması ve kullanılmasında işbirliği ve ortaklık konusunda bir çerçeve anlaşması var ve her iki ortağa da fayda sağlayacak iki farklı fırlatıcı faaliyeti alanında işbirliği halihazırda devam ediyor.

Dikkate değer ESA programları arasında, son teknoloji uzay tahrik teknolojisini test eden sonda SMART-1, Mars Express ve Venus Express görevleri ve ayrıca Ariane 5 roketinin geliştirilmesi ve ISS ortaklığındaki rolü vardır. ESA, bilimsel ve araştırma projelerini esasen 27 Aralık 2006'da fırlatılan Corot gibi exoplanet'ler arayışında dönüm noktası olan astronomi-uzay görevleri için sürdürmektedir.

21 Ocak 2019'da ArianeGroup ve Arianespace, Ay regolith'i için Ay'ın madenlerini araştırma görevine çalışmak ve hazırlanmak için ESA ile bir yıllık bir sözleşme duyurdu.

Tesisler

Ajansın tesisleri aşağıdaki merkezler arasında dağıtılmıştır:

• ESA bilim görevleri, Noordwijk, Hollanda'daki ESTEC'dedir;
• Frascati, İtalya'daki ESA Dünya Gözlem Merkezi'ndeki Dünya Gözlem görevleri;
• ESA Görev Kontrolü (ESOC) Darmstadt, Almanya'dadır;
• Gelecekteki görevler için astronotları eğiten Avrupa Astronot Merkezi (EAC) Köln, Almanya'dadır;
• 2009 yılında kurulan bir araştırma enstitüsü Uzay Uygulamaları ve Telekomünikasyon Avrupa Merkezi (ECSAT), İngiltere, Harwell'dedir;
• ve Avrupa Uzay Astronomi Merkezi (ESAC) Villanueva de la Cañada, Madrid, İspanya'dadır.

Avrupa Uzay Ajansı Bilim Programı uzun vadeli uzay bilimi ve uzay araştırma görevleri programıdır.

Projeleri

Mars Express, Smart-1, Columbus, Vega, Galileo, Olympus, Giotto, ESA’nın en önemli projelerinden bazılarıdır.

Fırlatma Araçları Donanması

ESA bu fırlatma pazarının tüm sektörlerde rekabet ettiği farklı fırlatma araçları vardır. Ariane 5, Soyuz-2 ve Vega ESA'nın filosu bu üç büyük roketten oluşur. ESA'nın Fransız Guyanası Uzay Merkezinde ESA'nın uzay mekiklerini yapan ve 23 hissedarları olan Arianespace tarafından Ariane 5 üretilmektedir. Ariane 5 Fransız Guyanası'ndan fırlatılıyor çünkü ekvatorda olduğundan uzay mekiğinin dönme hızına yaklaşık 500 m/s ekstra 'itme' kuvveti veriyor.

Ariane 5

Ariane 5 roketi ESA'nın birincil fırlatma aracıdır. Bu 1997 yılından beri hizmettedir ve Ariane 4'ün yerini almıştır.

Ayrıca bakınız

• İran Uzay Ajansı

Kaynakça

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta ESA ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

• ESA resmî internet sitesi13 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.