Bal van de Hertogin van Richmond

Het bal van de Hertogin van Richmond was een mondaine danspartij in Brussel op 15 juni 1815, op de vooravond van de slag bij Quatre-Bras en drie dagen voor de slag bij Waterloo. Gastvrouw was Lady Charlotte Gordon, de Hertogin van Richmond. Haar echtgenoot Charles Lennox, de vierde Hertog van Richmond was de bevelhebber van een reserve-eenheid in Brussel: de eenheid had als doel Brussel te beschermen bij een inval van Napoleon Bonaparte.

Het bal

Zo feestelijk als het bal begon, zo dramatisch eindigde het. De echtgenote van de hertog van Richmond, die de reservetroepen in Brussel leidde, wilde een groot feest geven voor de top van Wellingtons leger. Wellington (1769-1852) was na Napoleons ontsnapping opperbevelhebber van de Britse en Nederlandse strijdkrachten geworden. Hij garandeerde de hertogin: U kunt uw bal in alle veiligheid geven, zonder bang te hoeven zijn voor onderbrekingen.

Het bal nam een onvoorziene wending: kort voor het bal vernam Wellington dat Napoleon de grens was overgestoken. Hij verwachtte een Franse schijnaanval uit het oosten en de effectieve aanval via het westen. Zo zou Napoleon de geallieerden van de zee scheiden, en de aanvoerlijnen doorbreken. Rond middernacht arriveerde een Veld-Adjudant van de prins van Oranje, die ook op het bal was, met de mededeling dat Napoleon bij Charleroi, de Samber was overgestoken en dus aanviel vanuit het Oosten met de bedoeling de Pruisen van hun bondgenoten te scheiden. Wellingtons garantie aan de hertogin om het bal niet te onderbreken, kwam op de helling.

De balzaal

De hertogin koos een koetshuis aan de Brusselse Blekerijstraat voor haar bal. Draperieën, versierde pilaren, rode, zwarte en gouden slingers en een nieuw bloemenbehang toverden de ruimte om tot een balzaal. Een groep Gordon Highlanders zou er optreden met hun zwaarddansen

Naar Lady Georgiana, een dochter van de Hertogin:

Mijn moeders nu beroemde bal vond plaats in een grote zaal op de benedenverdieping links van de ingang, verbonden met de rest van het huis door een wachtkamer. Het was gebruikt door de koetsenmaker, om koetsen op te slaan. Maar het was behangen voor we daar kwamen; en ik herinner me het behangpapier, een kruispatroon met rozen… Bij het diner zat ik naast de Hertog van Wellington, toen hij me een miniatuur van zichzelf gaf, geschilderd door een Belgisch artiest

Ten tijde van het bal was er geen exacte locatie van de balzaal beschreven. In een brief aan The Times, gepubliceerd op 25 augustus 1888, verklaarde Sir William Fraser dat hij de locatie van de balzaal had ontdekt. Het was geen deel van het hoofdeigendom, dat de Hertog van Richmond in de Asstraat huurde, maar een koetshuis achter het eigendom met een adres in de Blekerijstraat. De zaal had een oppervlakte van 36 bij 17 meter en was ongeveer 4 meter hoog.

Onderzoek door de jurist P. Duvivier, gepubliceerd door Theo Fleischman en Winand Aerts in hun boek Brussel tijdens de slag van Waterloo stelt een alternatief voor. Volgens zijn theorie was de balzaal reeds gesloopt ten tijde van het onderzoek van Fraser. De zaal waarvan hij aannam dat het de balzaal was, was ten tijde van het bal nog niet gebouwd.

Gastenlijst

Deze personen kregen een uitnodiging tot het bal