Türkiye'de yayımlanmış sinema dergileri

Osmanlıca dergiler

Bilinen ilk Osmanlıca sinema dergisi 5 Şubat 1914'te yayımlanmıştı. Bir kısmı 1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından sonra da çıkmaya devam eden ve sayıları bir düzine kadar olan bu dergilerin ortak özellikleri şöyle sıralanabilir: Bu dergilerin tamamı Osmanlıca ve Fransızca olmak üzere iki dilde yayımlanmıştı. Dergi sayfalarının yarısı Osmanlıca, diğer yarısı ise Fransızcaydı. Genelde Osmanlıca sayfa sayıları, Fransızca sayfalardan biraz daha fazla oluyordu. Ön kapak Osmanlıca arka kapak Fransızca basılıyordu. "Sinema Yıldızı" hariç diğer tüm dergilerin kapakları renkli basılmışlardı ve genelde bu kapakta dönemin starlarından birinin fotoğrafı yer almaktaydı. Dergilerin boyutları bugünkü dergilere benzese de hacimleri her zaman aynı kalmıyor, sayfa sayıları dönem dönem azalıyor ya da artıyordu. Kağıt kaliteleri zamanın şartları gereği oldukça düşüktü. Haftada üç kez yayımlanan "Sinema Gazetesi" hariç bu dergilerin çoğu haftalık çıkıyordu. Aralarında aylık yayımlanan sinema dergisi yoktu. Yayın ömürleri de farklı olan bu dergilerin fiyatları beş ile on kuruş arasında değişmekle birlikte, yayın hayatının ikinci yılına erişebilen dergilerin fiyatları arttırılmış ve ikiye katlanmıştır. Dergiler zaman zaman tiraj arttırmak amacıyla promosyonlar yapmışlar, bazı çekilişler düzenleyerek okuyucularına sinema biletleri için indirim ikramiyeleri dağıtmışlardır. Bazıları da aynı amaçla fiyat kırmışlardır. "Türk Sineması" ve "Artistik-Sine" hariç diğer dergiler sadece yurt içinde dağıtılırken, sadece adı geçen bu iki dergi yurt dışı abonelerine de dağıtım yapmıştır.

1914'ten Latin harflerinin kabul edildiği 1928'e kadar yayımlanmış Osmanlıca sinema dergileri şunlardır:

• Ferah Dergisi - 1914'te, yani Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girdiği yıl çekilen Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı filmiyle aynı zamanlarda çıkan bu dergi Türkiye'nin 'yalnızca sinemayla ilgili' ilk süreli yayını olma özelliğini taşıyor. Kavakibizade Selahaddin Bey'in sahibi olduğu ve sorumlu yazı işleri müdürlüğünü İbrahim Halid'in yaptığı bu dergi haftada üç kez çıkıyordu ve 57 sayının sonunda kapandı. Dergi kapandıktan sonra uzunca bir süre ülkede sinema dergisi çıkmadı.
• Sinema Gazetesi - "Şehzadebaşı Müdafaa-i Milliye Sineması"nın dağıttığı bir broşürdü ve açıkça belirtilmemiş olmakla birlikte bu sinemanın yayın organı ve program kitapçığı yapısındaydı. Haftada üç kez Osmanlıca ve Fransızca yayımlanan derginin idare yeri Cağaloğlu Daire-i Mahsusa'ydı ve sorumlu müdürü A.Cemil'di. Nüshası (tek sayısı) 10 para olarak belirlenmiş olan dergi Pera'nın sokaklarında sinemanın görevlilerince dağıtılıyordu. 62. sayısı 5 Şubat 1914 tarihinde çıkan dergi Zarafet Matbaası'nda basılıyordu. Bugün için eldeki tek nüsha da budur.
• Sinema Postası (Le Courrier du Cinema) - Haftalık sinema gazetesiydi. Osmanlıca ve Fransızca sayfaları olan derginin kapağı renkliydi. Çıkış tarihi 8 Aralık 1923 olan derginin bir özelliği de Cumhuriyet döneminin ilk sinema dergisi olmasıdır. Nüshası 10 kuruşa satılan derginin sahibi ve yazıişleri müdürü Nâzım Hikmet'in babası "Hikmet Nazım Bey"di.
• Sinema Yıldızı - Diğerleri gibi Osmanlıca ve Fransızca basılan bu haftalık sinema dergisinin kapağı diğerlerinden farklı olarak siyah-beyazdı. Çıkış tarihi 12 Haziran 1924 olan derginin sorumlu müdürü Mehmet Rauf'tu. Derginin en önemli yazarı Kemal Bey olan dergi "Amedi Matbaası"nda basılıyor ve nüshası 5 kuruşa satılıyordu. Osmanlıca sinema yayınları arasında en ciddi, en istikrarlı ve en özenli dergi olması en önemli özelliğiydi.
• Opera-Sine (Opera-Cine) - "Opera Sineması"nın haftalık mecmuasıydı. Bu sinemanın kendi salonunda gösterilecek filmlerin tanıtımını yapmak ve gişe hasılatını arttırmak amacıyla yayımlanıyordu. Diğerleri gibi Osmanlıca-Fransızca yayımlanan bu derginin çıkış tarihi 4 Kasım 1924'tü. Sahibi ve müdürü Osman Mazhar, başyazarı Vedat Örfi Bengü olan derginin kapağı renkli basılıyor ve nüshası 8,5 kuruşa satılıyordu. Diğerlerinden farklı olarak oldukça uzun süreli bir yayın hayatı olmuştur. Derginin diğer bir özelliği de Türkiye'de ilk defa film eleştirilerine yer vermiş olmasıdır. Derginin elde olan 2. sayısı 23 Eylül 1925 tarihine aittir.
• Sinema Mecmuası (Le Corurier Du Cinema) - Başlığında "resimli sinema ve temaşa mecmuası" (mecmua: dergi) yazan ve ilk kez 1924'te çıkan bu haftalık dergi aslında "Sinema Postası" (Le Courrier du Cinema)'nın devamı niteliğindeydi ve dolayısıyla sahibi ve müdürü o derginin de sahibi olan "Hikmet Nazım"dı. Baş yazarı ise "Opera-Sine"nin de baş yazarı olan Vedat Örfi Bengü'ydü.
• Sinema Rehberi - Çıkış yılı 1924 olan dergi hakkında başka herhangi bir bilgi yoktur.
• Film Mecmuası (Le Film) (dergi ikinci yılında, Film adını almıştır) - Başlığında "Sinema cereyanlarını takip eder, haftalık resimli mecmuadır" yazan derginin çıkış tarihi: 1 Kasım 1926'dır. Osmanlıca-Fransızca yayımlanan bu renkli kapaklı derginin sahibi ve müdürü E. Kemal, baş yazarı ise Ekrem Reşit'ti. Nüshası 5 kuruşa satılan dergi "Ahmet Kamil Matbaası"nda basılıyordu. ikinci yıla ait altıncı nüsha 2 Kasım 1927 tarihlidir. Elde 12 sayı mevcuttur. Taşra sinemalarına ağırlık vermesiyle diğerlerinden ayrılır. Cemil Bey'le bu konuda yapılan röportaj Türk sinema yayınlarındaki ilk röportaj olma özelliğini taşır. Türk sinema basınında görülen ilk müstehcen fotoğraf da bu dergide yayımlanmıştır. Bu fotoğrafta Josephine Baker'in göğüsleri açıktadır.
• Sinema Mihveri - (mihver: eksen) Bu "haftalık sinema ve tiyatro mecmuası"nın çıkış tarihi 11 Mart 1926'dır. Künyesinde sahibinin Cevat Rıza, sorumlu müdürünün de Necil Düsri olduğu yazmaktadır. Fiyatı 10 kuruş olan dergiden elde tek sayı mevcuttur.
• Artistik-Sine (Artistic-Cine) - (Adı bir yıl sonra Türk Sineması olmuştur) Kapağında "Haftalık Şark ve Balkan Sinema Mecmuası" yazan ve diğerleri gibi Osmanlıca-Fransızca basılan dergi renkli kapakla çıkıyordu. 4 Kasım 1926'da çıkan derginin sahibi Piyer Sarıyan, sorumlu müdürü Leon Antonyan, başyazarı ise Antonine Paul'dü. Tercüme edenin Ragıb Rıfkı, idare memurunun ise Anthony P. Stoll olduğu künyesinde belirtilmiştir. İlk sayısı 2000-2500 arasında satmış, böylelikle çağdaşı dergiler arasında en yüksek tiraja sahip sinema dergisi olma unvanını almıştır. Ayrıca yine bir ilke imza atarak yurt dışı aboneliğine geçmiştir.
• Türk Sineması (Cine-Turc) - "Artistik-Sine"nin el değiştirilmiş halidir. Bunun da kapağında "Haftalık Şark ve Balkan Sinema Mecmuası" yazmaktaydı. Osmanlıca-Fransızca basılan renkli kapaklı derginin çıkış tarihi 8 Eylül 1927'dir. Önceki derginin çevirmeni Ragıb Rıfkı, yine çevirmenliğini yaptığı bu derginin sahibi ve sorumlu müdürü olmuştur. Yine idare müdürü Anthony P. Stoll, Başyazarı da Antonine Paul'dir. Nüshası 5 kuruşa satılan bu dergi Türkiye'deki sinema dergileri arasında tüm zamanların en uzun süreli yayımlanan sinema dergisi olmuştur. Dergi dokuz yıl gibi uzun bir sürede 219 sayıya ulaşarak kırılması zor bir rekora imza atmıştır.
• Sinematograf Ceridesi - (ceride: gazete) Hakkında adından başka bilgi bulunmamaktadır.

Latin harfleriyle basılmış dergiler

1930'lu yıllar

1930'lu yıllar sinema dergilerinde bir patlama yaşandığı dönem olmuştur. Sadece 1934 yılında 7 sinema dergisi birden yayımlanmaya başlamıştı. Otuzlu yılların dergilerinden bazıları şunlardır:

1940'lı yıllar

1930'lu yılların verimliliği 40'lı yıllarda da sürdü.

1950'li yıllar

1960'lı yıllar

Bu yıllarda, önceki yılların aksine sinema dergilerinde magazin konularının ağırlığı azalmış, sinema sanatına ve sinemanın sorunlarıyla ilgili konulara daha fazla yer veren ciddi dergiler yayımlanmaya başlamıştı. Yerli sinemaya olan ilgi de artmıştı.

1970'li yıllar

1980'li yıllar

1990'lı yıllar

2000'li yıllar

Gazete eki olanlar

Bunlar dergi kağıdına basılmış ve standart dergi formatındadırlar.

• Prömiyer - Akşam gazetesi eki
• Telesinema - Sabah gazetesi eki
• TV'de Sinema - Star gazetesi eki
• Güneş Ekran - Güneş gazetesi eki

Sanal dergiler

İnternette yayına başlayıp orada sürdüren dergiler (Bunlar web siteleri değil dergi formatındadırlar)

• Sinemalife - 1 Kasım 2007'de yayına başladı. ücretsiz. [1] 21 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Film Arası - 2010. [2] 8 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Basılı olarak da yayımlandı)
• Modern Zamanlar - [3]
• Hayal Perdesi - [4] 8 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (44. sayıdan itibaren matbu olarak çıkmaktadır [5] 13 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
• Yeni Film 2003
• Sivrisinema - [6] 22 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Ayrıca bakınız

• Türkiye'de yayımlanmış sinema kitapları

Kaynakça