Mifune Toshirō

Mifune Toshirō (三船敏郎 ^{(Tam Thuyền Mẫn Lang)}, Mifune Toshirō, 1 tháng 4 năm 1920 – 24 tháng 12 năm 1997) là một nam diễn viên người Nhật Bản xuất hiện trong hơn 150 phim điện ảnh. Ông nổi tiếng nhất nhờ 16 bộ phim hợp tác (1948–1965) với Kurosawa Akira trong những tác phẩm như Rashōmon, Shichinin no Samurai, Kakushi toride no san akunin, Kumonosu-jō và Yojimbo. Ông còn đóng Miyamoto Musashi trong Bộ ba Samurai của Inagaki Hiroshi và một phim cũ nữa của Inagaki, Lãnh chúa Toranaga trong loạt phim truyền hình ngắn tập Shōgun của NBC, và Đô đốc Yamamoto Isoroku trong ba phim khác nhau.

Thân thế

Mifune Toshirō chào đời ngày 1 tháng 4 năm 1920 tại Thanh Đảo, Sơn Đông, Trung Quốc (lúc bấy giờ vẫn bị Nhật chiếm đóng sau khi nước này đoạt được thành phố từ tay thực dân Đức trong Thế chiến I). Với hy vọng duy trì quyền kiểm soát khu vực, chính phủ Nhật Bản đã duy trì hoạt động của một đơn vị đồn trú lớn và khuyến khích công dân Nhật chuyển tới đó với những lời hứa hẹn về công việc quan trọng và xứng đáng. Trong số những người Nhật sống ở đó trước khi Trung Quốc chiếm lại thành phố vào năm 1922 là cha mẹ của Toshirō, lúc ấy đang là những nhà truyền giáo Cơ đốc. Mifune lớn lên cùng cha mẹ và hai đứa em nhỏ tại Đại Liên, Liêu Ninh, và từ năm 4 đến 19 tuổi họ sống tại Mãn Châu Quốc.

Lúc còn trẻ, Mifune làm việc trong một cửa hàng nhiếp ảnh của cha ông là Tokuzo, một nhiếp ảnh gia thương mại và người nhập cư đến từ miền Bắc Nhật Bản. Sau 19 năm đầu đời sống tại Trung Quốc, là một công dân Nhật Bản, ông được vào biên chế Sư đoàn không quân của Lục quân Đế quốc Nhật Bản, trong đó ông phục dịch trong đơn vị Nhiếp ảnh không quân trong Thế chiến II. Sau đó, Toshiro gia nhập Lực lượng Phòng vệ sau khi trúng tuyển vào Đại học Meiji.

Sự nghiệp

Tác phẩm đầu tiên

Năm 1947, một trong những người bạn của Mifune công tác tại Bộ phận Nhiếp ảnh của Toho Productions đã đề xuất Mifune đi thử việc ở Bộ phận Nhiếp ảnh. Ông được nhận làm vị trí trợ lý quay phim. Ở thời điểm bấy giờ, sau một cuộc đình công kéo dài, một lượng lớn diễn viên của Toho đã rời đi để lập nên công ty riêng của họ là Shin Toho. Sau đó Toho tổ chức một cuộc thi "những gương mặt mới" để tìm kiếm tài năng mới. Những người bạn của Mifune đã nộp đơn và ảnh ứng tuyển cho ông mà ông không hề hay biết. Ông vượt qua vòng loại cùng với 48 người khác (lọc từ khoảng 4000 người dự thi), và được phép thử vai cho Yamamoto Kajirō. Ông đã học được cách diễn nỗi tức giận nhờ những kinh nghiệm thời chiến của mình. Yamamoto để ý đến Mifune rồi giới thiệu ông với đạo diễn Taniguchi Senkichi. Và thế là Mifune có được vai diễn điện ảnh đầu tay trong phim Shin Baka Jidai.

Mifune lần đầu gặp gỡ đạo diễn Kurosawa Akira khi Toho Studios (công ty sản xuất phim lớn nhất ở Nhật Bản) đang tổ chức một cuộc thi tìm kiếm tài năng quy mô lớn, với hàng trăm diễn viên triển vọng thử sức trước một đội ngũ giám khảo. Kurosawa lúc đầu định bỏ qua sự kiện, song đổi ý khi Takamine Hideko kể với ông về một diễn viên đặc biệt hứa hẹn. Sau đó Kurosawa ghi chép rằng ông đã có mặt ở buổi thử vai để theo dõi "một chàng trai trẻ lăn lộn quanh phòng trong cơn điên bạo lực ... nhìn thật đáng sợ như đang xem một con thú bị thương cố gắng thoát thân. Tôi đã bị sững người." Khi Mifune trong cơn kiệt sức hoàn thành cảnh quay của mình, ông ngồi xuống và nhìn chằm chằm vào ban giám khảo. Ông để thua cuộc thi nhưng gây ấn tượng với Kurosawa. Sau này vị đạo diễn kể lại: "Tôi là người hiếm khi bị ấn tượng bởi các diễn viên, nhưng ở trường hợp của Mifune thì tôi hoàn toàn bị choáng ngợp."

Thời hoàng kim

Dáng vẻ hùng dũng, khả năng diễn xuất, sở trường ngoại ngữ và mối quan hệ cộng tác lâu dài với đạo diễn nổi danh Kurosawa Akira đã biến Mifune trở thành nam diễn viên Nhật Bản nổi tiếng nhất ở thời đại của mình và dễ dàng thân thuộc với khán giả phương Tây. Ông thường hóa thân thành samurai hoặc rōnin có vẻ ngoài lỗ mãng và cộc cằn (Kurosawa từng một lần giải thích rằng điểm yếu duy nhất mà ông có thể thấy ở Mifune và khả năng diễn xuất của nam diễn viên là chất giọng "cộc cằn"), trái ngược với hình mẫu samurai nhã nhặn và sáng sủa vốn phổ biến với người xem. Trong những bộ phim như Shichinin no Samurai và Yojimbo, ông thủ vai các nhân vật thường thiếu cách xử sự hài hước, nhưng dạn dày kinh nghiệm và trí tuệ thực tế, nét quý phái khiêm tốn và trong trường hợp của Yojimbo là sức mạnh chiến đấu vô địch. Đặc biệt trong Sanjuro, tương phản với tinh thần chiến binh trần tục này là kiểu lề lối vô dụng của samurai triều đình. Kurosawa đánh giá cao Mifune bởi cách mà nam diễn viên dễ dàng lột tả cảm xúc tự nhiên, vị đạo diễn từng một lần bình luận rằng Mifune có thể truyền tải chỉ 3 feet cảm xúc của phim trong khi diễn viên Nhật Bản dạng khá sẽ cần tới 10 feet.

Ông còn được biết tới là một người chuẩn bị cực kỳ cẩn thận và tâm huyết cho các vai diễn của mình. Để chuẩn bị cho các phim Shichinin no Samurai và Rashōmon, Mifune được cho là đã nghiên cứu các đoạn phim ghi lại sư tử sống trong tự nhiên. Với bộ phim Ánimas Trujano của Mexico, ông nghiên cứu các tệp băng ghi tiếng nói của các diễn viên người Mexico để có thể thuộc lòng tất cả các câu thoại bằng tiếng Tây Ban Nha. Nhiều người Mexico tin rằng Mifune Toshirō có thể đã chuyển sang làm người bản xứ Oaxaca do vai diễn của ông nhận được rất nhiều lời tán dương từ giới phê bình. Khi được hỏi lý do chọn Mexico làm nơi ghi hình bộ phim tiếp theo, Mifune trả lời, “Đơn giản là vì đầu tiên, Ngài Ismael Rodríguez đã thuyết phục tôi; thứ hai, vì tôi háo hức được công tác ở đất nước Mexico xinh đẹp với truyền thống tuyệt vời; và thứ ba, vì cốt truyện và nhân vật 'Animas Trujano' dường như rất hợp với con người tôi”. Bộ phim đã giành được một đề cử giải Quả cầu vàng và một đề cử Oscar. Điều thú vị là Mifune đã tặng một khẩu súng lục của Nhật làm quà cho Adolfo López Mateos (tổng thống của Mexico lúc ấy) khi họ gặp gỡ nhau tại Oaxaca.

Mifune còn được ghi nhận là nguyên mẫu của hình tượng "chiến binh lang thang", được ông hoàn thiện trong lần hợp tác với Kurosawa. Thầy dạy võ thuật của ông là Sugino Yoshio – bậc thầy môn kiếm thuật Katori Shintō-ryū. Sugino là người chế ra vũ đạo hành động cho những bộ phim như Shichinin no Samurai và Yojimbo, còn Kurosawa hướng dẫn các diễn viên học theo các động tác và thế đánh của ông. Clint Eastwood là một trong những diễn viên đầu tiên áp dụng theo hình mẫu ronin vô danh lang thang cho những bộ phim nước ngoài, được ông thể hiện tuyệt vời trong các vai diễn phim Viễn Tây của mình, đặc biệt là các bộ phim cao bồi Ý do Sergio Leone làm đạo diễn, trong đó ông hóa thân vào vai Man with No Name, một nhân vật có nét tương đồng với nhân vật ronin vô danh của Mifune trong Yojimbo.

Mifune còn có thể được ghi công phát kiến ra nguyên mẫu Yakuza, với màn hóa thân một tên cướp của ông trong phim Yoidore Tenshi (1948) của Kurosawa, bộ phim yakuza đầu tiên. Hầu hết 16 bộ phim của Kurosawa–Mifune đều được xem là tác phẩm điện ảnh kinh điển, gồm có Yoidore Tenshi, Nora inu, Rashomon, Shichinin no Samurai, Kakushi toride no san akunin, Kumonosu-jō, Tengoku to Jigoku (chuyển thể từ vở Macbeth của Shakespeare), Yojimbo và Sanjuro.

Cuối cùng Mifune và Kurosawa đường ai nấy đi sau phim Akahige. Nhiều yếu tố đã góp phần tác động làm chấm dứt mối hợp tác lâu dài này. Hầu hết các đồng nghiệp cùng thời của Mifune đã đóng trong nhiều bộ phim khác nhau suốt cả năm. Vì Akahige bắt buộc Mifune phải nuôi râu tự nhiên, và thế là ông phải giữ râu suốt hai năm ghi hình bộ phim, do đó không thể đóng trong bất kì bộ phim nào khác trong quá trình sản xuất. Đây là nguyên nhân làm Mifune công ty sản xuất phim của ông vốn đã kẹt về tài chính nay lại càng lún sâu vào nợ nần, tạo nên mối hiềm khích giữa ông và Kurosawa. Mặc dù Akahige gặt hái nhiều thành công ở châu Âu và Nhật Bản (giúp Mifune phần nào bù đắp được những tổn thất của mình), song những năm tiếp theo lại chứng kiến những kết quả khác nhau với cả Mifune và Kurosawa. Sau khi bộ phim ra rạp, sự nghiệp của mỗi người đi theo chiều hướng khác nhau: Mifune tiếp tục gặt hái thành công với hàng loạt bộ phim đề tài samurai và chiến tranh (Jōi-uchi: Hairyō tsuma shimatsu, Samurai, The Emperor and a General và nhiều phim khác). Trái ngược là năng suất làm phim của Kurosawa giảm dần và gây những phản ứng trái chiều. Trong giai đoạn này, Kurosawa từng có ý định tự tử. Năm 1980, Mifune trở nên nổi tiếng với khán giả Mỹ nhờ vai diễn Lãnh chúa Toranaga trong bộ phim truyền hình ngắn tập Shogun. Tuy nhiên Kurosawa không hoan nghênh thành công của người bạn cũ, trái lại còn công khai đưa ra những bình phẩm chế nhạo Shogun.

Theo lời cô con gái kể lại, Mifune đã từ chối lời mời từ George Lucas để thủ vai Darth Vader hoặc Obi-Wan Kenobi trong phim Star Wars. Ông cũng bỏ qua cơ hội từ United Artists để đóng vai giám đốc điệp viên Nhật Tanaka Tiger trong bộ phim đề tài James Bond You Only Live Twice (1967).

Đời tư

Trong số các bạn diễn của Mifune, một trong 32 diễn viên nữ tham dự cuộc thi "những gương mặt mới" có Yoshimine Sachiko. Cô kém Mifune 8 tuổi và xuất thân từ một gia đình danh giá ở Tokyo. Họ đem lòng yêu nhau và Mifune sớm đưa ra lời cầu hôn. Đạo diễn Taniguchi Senkichi (với sự giúp đỡ của Kurosawa Akira) đã thuyết phục gia đình Yoshimine cho phép tổ chức hôn sự. Đám cưới được tổ chức vào tháng 2 năm 1950 tại Nhà thờ Giám lý Aoyama Gakuin. Yoshimine là một tín đồ Phật giáo nhưng vì Mifune là người Cơ đốc giáo, họ đã kết hôn trong nhà thờ theo truyền thống của đạo Cơ đốc. Tháng 11 năm ấy, con trai đầu lòng của họ là Shirō chào đời. Năm 1955, cặp đôi chào đón đứa con trai thứ hai là Takeshi. Con gái của Mifune là Mika sinh ra từ mối tình của ông với nữ diễn viên Kitagawa Mika vào năm 1982.

Những năm cuối đời và từ trần

Năm 1979, Mifune gia nhập dàn diễn viên chính trong bộ phim hài chiến tranh 1941 của Steven Spielberg; ông vào vai chỉ huy một tàu ngầm bị mất tích của Hải quân Đế quốc Nhật Bản đang tìm kiếm Hollywood ngay sau Trận Trân Châu Cảng. Mifune đã nhận được nhiều lời tán dương ở phương Tây sau khi hóa thân vào vai Toranaga trong bộ phim truyền hình ngắn tập năm 1980 Shogun. Tuy nhiên, cách thể hiện Mạc phủ Tokugawa lỗ mãng và bản chiếu bị cắt xén nhiều ở Nhật Bản khiến bộ phim không được đón nhận nồng nhiệt tại quê nhà của ông.

Mối quan hệ giữa Kurosawa và Mifune vẫn là mâu thuẫn. Dù đưa ra vài bình luận rất hà khắc về diễn xuất của Mifune, ông cũng thừa nhận trên tạp chí Interview rằng "Tất cả những bộ phim tôi làm với Mifune, nếu thiếu anh ấy thì chúng sẽ chẳng tồn tại". Ông còn trao cho Mifune giải Kawashita mà chính mình từng nhận hai năm về trước. Cuối cùng họ đã phần nào hòa giải vào năm 1993 trong đám tang Honda Ishirō (người bạn của cả hai), dù họ không bao giờ hợp tác thêm lần nào nữa.

Năm 1992, Mifune bắt đầu mắc phải một chứng bệnh nghiêm trọng chưa rõ nguồn gốc. Nhiều ý kiến cho rằng ông đã hủy hoại sức khỏe của mình do làm việc quá sức, dẫn đến bị nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. Dù lý do là gì đi chăng nữa, ông đột ngột rút khỏi ánh đèn của công chúng và dành phần lớn thời gian tại gia, được chăm sóc bởi người vợ Sachiko. Khi cô qua đời sau khi chống chọi với căn bệnh ung thư tuyến tụy vào năm 1995, tình trạng thể chất và tinh thần của Mifune bắt đầu lao dốc không phanh. Vào dịp Giáng Sinh năm 1997, ông tắt thở tại Mitaka, Tokyo vì rối loạn chức năng đa cơ quan, hưởng dương 77 tuổi. Ông để lại hai con trai, cô con gái, một cháu trai và hai cháu gái.

Tôn vinh

Mifune đã đoạt Cúp Volpi cho nam diễn viên xuất sắc nhất tới hai lần vào các năm 1961 và 1965. Mifune được chính phủ Nhật Bản trao Huân chương Danh dự kèm dải ruy băng tím vào năm 1986 và Huân chương Thụy Bảo vào năm 1993. Năm 1973, ông là thành viên của ban giám khảo tại Liên hoan phim quốc tế Moskva lần thứ 8. Năm 1977, ông là thành viên của ban giám khảo tại Liên hoan phim quốc tế Moskva lần thứ 10. Ngày 14 tháng 11 năm 2016, Mifune nhận một ngôi sao trên Đại lộ Danh vọng Hollywood nhờ những cống hiến của ông trong ngành công nghiệp điện ảnh, nằm tại số 6912 Đại lộ Hollywood.

Danh sách phim

Điện ảnh

Truyền hình

Tất cả các chương trình gốc phát sóng ở Nhật Bản, ngoại trừ Shōgun lên sóng trên kênh NBC của Mỹ vào năm 1980 trước khi chuyển quyền phát sóng cho TV Asahi tại Nhật Bản từ 30 tháng 3 đến 6 tháng 4 năm 1981.

Tham khảo

Ghi chú

Chú thích

Đọc thêm

• Galbraith, Stuart, IV (2002). The Emperor and the Wolf: The Lives and Films of Akira Kurosawa and Toshiro Mifune. Faber & Faber. ISBN 0-571-19982-8.

Liên kết ngoài

Tiếng Anh:

• Toshiro Mifune: Biographical details and selected filmography tại Viện phim Anh
• Mifune Toshirō trên IMDb
• Toshiro Mifune interview by Gerald Peary on The Globe and Mail, 6 June 1986

Tiếng Nhật:

• Website chính thức
• Mifune Toshirō trên Japanese Movie Database (tiếng Nhật)

1. Kurosawa Akira
2. Rashōmon (phim)
3. Samurai I: Musashi Miyamoto
4. Yojimbo (phim)
5. Chūshingura: Hana no Maki, Yuki no Maki
6. Giải BAFTA lần thứ 9
7. Yagyū Ichizoku no Inbō
8. Ee ja nai ka
9. Jidaigeki
10. Shinsengumi