Dấu gạch nối

Dấu gạch nối (-) không phải là một dấu câu, nó được sử dụng để tách các âm tiết (tiếng) của một từ.

Không được nhầm lẫn dấu gạch nối với dấu gạch ngang (–) dài hơn và có công dụng khác hoặc với dấu trừ (–), có độ dài tương tự dấu gạch ngang.

Phân biệt dấu gạch nối và dấu gạch ngang

Mặc dù dấu gạch nối không được nhầm lẫn với dấu gạch ngang và dấu trừ, tuy nhiên có một số chồng chéo trong cách sử dụng như trong (một số) bộ mã hóa ký tự thường sử dụng cùng một ký tự, được gọi là "dấu gạch nối – trừ", để thể hiện cả hai ký hiệu dấu gạch nối và dấu trừ.

Cách phân biệt nhận biết nhưng rất ít được để ý là giữa dấu gạch nối và chữ cái sẽ không có dấu cách (khoảng trắng), còn giữa dấu gạch ngang và chữ cái thì có dấu cách. Ví dụ: văn-thể-mỹ (dấu gạch nối), văn hóa – giáo dục (dấu gạch ngang)

Nguồn gốc và lịch sử

Tài liệu đầu tiên được biết đến của dấu gạch nối là trong các tác phẩm viết về ngữ pháp của Dionysius Thrax. Trong tiếng Hy Lạp, các dấu này được gọi là enotikon, và được Latinh hóa một cách chính thức như một dấu gạch nối.

Từ hyphen (dấu gạch nối trong tiếng Anh) có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp cổ đại ὑφ᾽ ἕν (hyph 'hén), rút ngắn từ ὑπό ἕν (hypó hén), có nghĩa là "trong một" (nghĩa đen là "dưới một"). Từ (ἡ) ὑφέν ((he) hyphén) đã được sử dụng cho một dấu hiệu giống như (‿) được viết bên dưới hai chữ cái liên tiếp để chỉ ra rằng chúng thuộc cùng một từ khi cần thiết để tránh hiểu sai, không rõ ràng, trước khi khoảng trắng được sử dụng thường xuyên.

Với sự ra đời của khoảng trắng (hay khoảng cách, dấu cách) trong chữ từ thời Trung Cổ, dấu gạch nối vẫn được viết bên dưới văn bản, gần giống dấu gạch dưới ngày nay, nhưng đảo ngược ý nghĩa của nó. Scribes đã sử dụng dấu gạch nối để kết nối hai từ được phân tách không chính xác bởi một khoảng trắng. Thời đại này cũng chứng kiến sự ra đời của dấu gạch ngang, cho các từ dài bị ngắt giữa chừng bởi các dòng.

Định dạng hiện đại của dấu gạch nối có nguồn gốc từ Johannes Gutenberg ở Mainz, Đức, k. 1455 với việc xuất bản một cuốn Kinh thánh dài 42 dòng của ông.

Công dụng

Trong văn bản

Dấu gạch nối không phải là một dấu câu, nó dùng để nối các tiếng trong một từ mượn được phiên âm có nhiều tiếng.

Ví dụ: Ru-dơ-ven, I-rê-na Quy-ri, Đi-ô-phan-tôs,...

Tuy ít bị chú ý nhưng không được nhầm lẫn dấu gạch nối và dấu gạch ngang vì nó sẽ làm văn bản thiếu tính chuyên nghiệp.

Dấu gạch nối từng được sử dụng phổ biến trong từ vựng tiếng Việt giai đoạn bắt đầu dùng chữ Quốc ngữ (chữ Latin), dùng để nối các âm tiết của từ ghép. Tuy nhiên hiện nay ít được sử dụng.

Trong tin học

Trong mã hóa ký tự của ASCII, dấu gạch nối được mã hóa với ký tự 45. Trong Unicode, dấu gạch nối được mã hóa là U+(-) để Unicode vẫn tương thích với ASCII. Tuy nhiên, Unicode cũng mã hóa dấu gạch nối và dấu trừ theo cách riêng biệt, tương ứng là U+2010 (-) và U+2212 (-), cùng với dấu gạch ngang U+2014 (-), en dash U+2013 (-). Dấu gạch nối là một ký tự có mục đích chung là cố gắng thực hiện các vai trò và bất cứ khi nào kiểu chữ tối ưu được yêu cầu, hay có nhiều vai trò khác nhau. Ví dụ: trong phép so sánh 4+3−2=5 (mang nghĩa là dấu trừ) và 4+3-2=5 (cũng mang nghĩa dấu trừ nhưng dùng dấu gạch nối – trừ); trong hầu hết các phông chữ, dấu gạch nối sẽ không có chiều rộng, độ dày hoặc vị trí dọc tối ưu, trong khi ký tự trừ lại có.

Tham khảo

1. Dấu gạch ngang
2. Dấu chấm
3. Dấu chấm phẩy
4. Dấu ngoặc
5. Dấu câu
6. Dấu ngoặc kép
7. Dấu chấm hỏi
8. Danh pháp E–Z
9. Berberis aquifolium
10. Romaja quốc ngữ
11. Dấu thanh dọc
12. Ký hiệu phần trăm
13. Đại Lâm Linh
14. AfPak
15. .cz
16. Ký hiệu bản quyền
17. LCCN
18. Cước chú
19. Chính tả tiếng Việt
20. PFLAG