Selekcjonerzy reprezentacji Polski w piłce nożnej mężczyzn

Selekcjoner reprezentacji Polski w piłce nożnej – wybrana przez odpowiednie gremium Polskiego Związku Piłki Nożnej osoba działająca w ramach struktur PZPN, odpowiedzialna za selekcję oraz powoływanie zawodników na zgrupowania kadry i mecze reprezentacji Polski, a także przygotowania do nich.

Funkcja oraz zakres obowiązków selekcjonera na przestrzeni lat ulegały zmianom. Polską drużynę państwową w spotkaniach międzynarodowych prowadzili również kapitanowie związkowi oraz zastępczo w stosunkowo rzadkich sytuacjach trenerzy niezajmujący się na co dzień w kadrze selekcją. Selekcjonerów często było kilku jednocześnie (w szczytowym okresie pięciu) – tworzyli oni wówczas tzw. kapitanat związkowy. Od 1966 funkcję opiekuna kadry sprawuje wyłącznie jedna osoba dokonująca selekcji i będąca jednocześnie szkoleniowcem. Posiada ona do pomocy sztab asystentów (zwanych również drugimi trenerami), odpowiedzialnych za poszczególne elementy treningu, m.in. szkolenie bramkarzy, analizę rywali, statystykę czy przygotowanie motoryczne.

Historia

Selekcjonerem piłkarskiej reprezentacji Polski w jej pierwszym oficjalnym spotkaniu międzynarodowym był Józef Szkolnikowski, pełniący tę funkcję zgodnie ze statutem PZPN jako Przewodniczący Wydziału Gier (na samym meczu nie był obecny). W latach 1922−1923 zespół selekcjonerski składał się z trzech osób. Od 1924 aż do wybuchu II wojny światowej zespołem narodowym opiekował się jeden kapitan związkowy. Zdarzało się, że kapitanowie z różnych powodów nie byli obecni na niektórych spotkaniach (np. tego samego dnia rozgrywano dwa równorzędne mecze reprezentacji A w różnych miejscach) − wówczas w jego zastępstwie zespół prowadził jednorazowy selekcjoner, kierownik bądź trener. W tamtej epoce kapitanowie związkowi odpowiadali tylko za selekcję zawodników, stanowisko trenera (pomocnika selekcjonera) było wówczas oddzielnym etatem. Swoje stanowisko kapitan otrzymywał po nominacji podczas organizowanego corocznie zjazdu PZPN na okres roku. W okresie międzywojennym najmocniejszą pozycję wśród selekcjonerów osiągnął Józef Kałuża, który prowadził reprezentację Polski w czasie jej największych do lat 70. sukcesów w turniejach międzynarodowych. Kałuża pozostaje również najdłużej pracującym selekcjonerem polskiej drużyny narodowej w historii (ponad 7 lat na stanowisku).

Pierwszym powojennym kapitanem związkowym był Henryk Reyman, który z powodu niewydania dlań paszportu nie brał udziału w dwóch meczach swojej drużyny, której skład przedtem ustalał. W kolejnych latach reprezentacja prowadzona była przemiennie przez trójki selekcjonerskie, kapitana związkowego oraz pięcio− lub czteroosobowy kapitanat z wyznaczonym przewodniczącym. W 1950 po raz pierwszy polską drużyną opiekował się trener-selekcjoner odpowiedzialny zarówno za skład, jak i za szkolenie − był nim Ryszard Koncewicz (sprawował tę funkcję w latach 1950−1952, 1953, 1955−1956, 1966 i 1968−1970 oraz jako członek kapitanatu w latach 1964−1966). W tym okresie jednoczesnym trenerem i selekcjonerem był ponadto Michał Matyas (1952). W niektórych przypadkach reprezentację w czasie meczu prowadził nie selekcjoner, a trener lub duet trenerów.

W 1966 ponownie zdecydowano się połączyć role szkoleniowca i selekcjonera − pełnił ją wtedy Antoni Brzeżańczyk. Swoją kadencję kończył jednak jako członek kapitanatu Klemensa Nowaka (pozostając trenerem), ostatniego w historii kolegialnego organu dokonującego selekcji reprezentacji Polski. Od 7 listopada 1966 funkcję trenera i selekcjonera pełni tylko jedna osoba. W pojedynczych przypadkach nieobecności selekcjonera lub występu reprezentacji Polski do lat 21 pod oficjalnym szyldem reprezentacji A, zespół prowadził jako trener asystent selekcjonera (Bernard Blaut w 1985, Lesław Ćmikiewicz w 1991) lub trener drużyny młodzieżowej (Andrzej Strejlau w 1974, Waldemar Obrębski w 1981).

Największe w historii sukcesy osiągnęli ze swoimi podopiecznymi Kazimierz Górski (srebrny medal mistrzostw świata za zajęcie III miejsca oraz złoty i srebrny medal igrzysk olimpijskich) oraz Antoni Piechniczek (srebrny medal MŚ za zajęcie III miejsca). Ten drugi jako jedyny manager wprowadził polską drużynę do dwóch turniejów finałowych światowego czempionatu. Z kolei jedynym, który awansował z Polską zarówno na MŚ, jak i na ME jest Adam Nawałka.

Pierwszym pełnoetatowym zagranicznym selekcjonerem w historii polskiej reprezentacji był Holender Leo Beenhakker (2006–2009). Wcześniej po razie narodowy zespół prowadzili niemiecki trener kadry Kurt Otto (1936, w zastępstwie Kałuży) oraz Węgier Andor Hájdu w duecie trenerskim z Edwardem Cebulą (1954). Czwartym obcokrajowcem na tym stanowisku był dowodzący zespołem w 2021 roku Portugalczyk Sousa. Piątym zagranicznym selekcjonerem został w roku 2023 również Portugalczyk Fernando Santos.

20 września 2023 selekcjonerem reprezentacji Polski został Michał Probierz.

Lista selekcjonerów

Lista obejmuje wszystkich kapitanów związkowych, selekcjonerów, członków kapitanatów związkowych (komisji selekcyjnych) oraz trenerów prowadzących na przestrzeni lat piłkarską reprezentację Polski i ustalających jej skład w oficjalnym meczu międzypaństwowym. Liczba porządkowa w nawiasie oznacza wtórne pełnienie funkcji. Z powodu braku informacji źródłowych w wielu przypadkach zamiast dat oficjalnej nominacji oraz dymisji ze stanowiska zastosowano datę rozegrania pierwszego i ostatniego spotkania pod wodzą danego selekcjonera.

Kursywą oznaczono managera reprezentacji pełniącego tę rolę w zastępstwie nieobecnego właściwego organu selekcyjnego.

Stan na 5 maja 2024.

Trenerzy niebędący selekcjonerami

Poniższa tabela przedstawia osoby, które do ostatecznego połączenia przez PZPN w 1966 stanowisk selekcjonera i trenera zajmowały się wyłącznie kwestiami szkoleniowymi w polskiej reprezentacji. Znaleźli się w niej trenerzy pełniący tę funkcję i na zgrupowaniach kadry i podczas spotkań międzypaństwowych, jak również prowadzący zajęcia tylko podczas samych zgrupowań (Burford, James). Kuchar w 1930 i Koncewicz w 1964 byli trenerami podczas meczów reprezentacji A z zespołami kategorii amatorskiej.

Trenerzy, którzy do 1966 zajmowali się jednocześnie szkoleniem i selekcją zostali już uwzględnieni we wcześniejszej tabeli.

Statystyki selekcjonerów

Stan na 21 listopada 2023

Zobacz też

• Lista meczów reprezentacji Polski w piłce nożnej mężczyzn (1921–2000)
• Lista meczów reprezentacji Polski w piłce nożnej mężczyzn (od 2001)

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Gowarzewski: Biało-Czerwoni. Dzieje piłkarskiej reprezentacji Polski 1921-2018. Katowice: Wydawnictwo GiA, 2017. ISBN 978-83-88232-54-1.