Banknoty Narodowego Banku Polskiego (od 1994)

Banknoty Narodowego Banku Polskiego – banknoty denominowane w złotych, emitowane przez Narodowy Bank Polski w ramach systemu monetarnego wprowadzonego w Polsce w wyniku denominacji złotego z 1 stycznia 1995 r., z datami emisji począwszy od 25 marca 1994 r.

Banknoty obiegowe

Banknoty emitowane są w nominałach od 10 do 500 złotych. Nominały 10, 20 i 50 złotych wprowadzono 1 stycznia 1995 roku, 100 i 200 złotych – 1 czerwca 1995, natomiast 500 złotych – 10 lutego 2017 roku.

Jako pierwsze zostały wprowadzone banknoty oznaczone serią AA. Początkowo drukowano je w londyńskiej wytwórni De La Rue. Od 1997 r. wszystkie nominały produkuje PWPW w Warszawie. Banknoty, które są destruktami powstałymi w procesie druku, zastępowane są dodrukowanymi egzemplarzami serii zastępczych z dwuliterowym oznaczeniem serii zaczynającym się od liter Yx gdzie x = A-Z (banknoty drukowane w PWPW), lub serią ZA (banknoty drukowane w De La Rue).

24 września 2013 Narodowy Bank Polski zaprezentował nowe banknoty o nominale 10, 20, 50 i 100 złotych. Szata graficzna pozostała bez zmian, natomiast ulepszone zostały zabezpieczenia, takie jak m.in. odkryte pole znaku wodnego, ulepszone zabezpieczenie recto-verso i wprowadzenie farby opalizującej. Nowe banknoty zostały wprowadzone do obiegu 7 kwietnia 2014 roku oraz 20 stycznia 2017 roku (20 złotych z datą emisji 15 września 2016) i od 27 lutego 2017 (10 złotych z datą emisji 15 września 2016). Banknoty sprzed modernizacji pozostają bezterminowo ważnym środkiem płatniczym.

23 czerwca 2015 Narodowy Bank Polski zaprezentował nowy banknot o nominale 200 złotych, który nie był zmodernizowany razem z pozostałymi w 2013 roku. Tak jak w pozostałych banknotach – szata graficzna pozostała bez zmian, zmieniły się natomiast zabezpieczenia. Zastosowano na przykład nitkę okienkową, a pole znaku wodnego zostało odkryte. Banknot został wprowadzony do obiegu 12 lutego 2016 roku.

Aż do 2013 roku NBP nie przewidywał wprowadzania nominałów wyższych niż 200 złotych, podając jako uzasadnienie, że banknoty o najwyższym wówczas nominale 200 złotych są rzadko spotykane w obiegu i stanowią jedynie 10 procent wszystkich banknotów, a większe kwoty są regulowane kartą. 25 czerwca 2015 NBP poinformował, że zaczął pracę nad wprowadzeniem nowego banknotu o nominale 500 złotych w celu wygodniejszego gospodarowania rezerwami walutowymi, wzrostu zapotrzebowania na gotówkę, w tym na banknoty 200 złotych i obniżenia kosztów produkcji. 6 czerwca 2016 Narodowy Bank Polski zaprezentował nowy banknot o nominale 500 złotych. Został on wprowadzony do obiegu 10 lutego 2017.

31 grudnia 2020 w obiegu znajdowało się 2 mld 812,78 mln banknotów obiegowych.

W styczniu 2021 prezes NBP Adam Glapiński zapowiedział wprowadzenie do obiegu banknotu o nominale 1000 złotych w niedalekiej przyszłości, lecz od 2022 brak nowszych informacji na ten temat.

Projektantem banknotów o nominałach od 10 do 500 złotych był Andrzej Heidrich, będący również autorem serii banknotów Wielcy Polacy.

Lista banknotów obiegowych

Banknoty kolekcjonerskie

W 2006 r. Narodowy Bank Polski rozpoczął emisję okolicznościowych banknotów kolekcjonerskich, upamiętniających m.in. ważne wydarzenia lub wybitnych Polaków. Pierwszym takim banknotem było 50 złotych z Janem Pawłem II.

Banknoty kolekcjonerskie odróżnią się od obiegowych bogatszą symboliką wizerunków postaci i wydarzeń, kompozycją i szczegółami tematycznymi, a także parametrami technicznymi i graficznymi – liczbą i formą zastosowanych zabezpieczeń przed fałszerstwami, kolorystyką, wymiarami czy technikami druku.

Banknoty kolekcjonerskie są prawnym środkiem płatniczym w Polsce, a więc można posługiwać się na identycznych zasadach jak banknotami obiegowymi, chociaż regulowanie nimi płatności może oznaczać stratę finansową, ze względu na cenę tych banknotów, za jaką są one wprowadzane na pierwotny rynek kolekcjonerski.

Zazwyczaj banknoty kolekcjonerskie są wprowadzane na rynek w ochronnym etui papierowo-foliowych, na którym umieszczone są informacje charakteryzujące konkretną emisję.

Banknoty kolekcjonerskie, podobnie jak obiegowe, są produkowane na zamówienie NBP przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych SA w Warszawie.

Lista banknotów kolekcjonerskich

Wymiana uszkodzonych banknotów Narodowego Banku Polskiego

Zasady wymiany uszkodzonego banknotu określa obwieszczenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 5 lipca 2018 r., wg którego możliwym jest uzyskanie jego wartości nominalnej:

• 100% jeżeli:
  • jest on nieprzerwany na więcej niż 10 części, które są sklejone lub niesklejone ze sobą, pod warunkami, że wszystkie części pochodzą z tego samego egzemplarza, nie posiadają ubytków powierzchni w miejscu przerwania i łącznie stanowią 100% pierwotnej powierzchni znaku pieniężnego,
  • zachowało się ponad 75% pierwotnej powierzchni w jednym fragmencie,
• 50% jeżeli zachowało się od 45%, do 75% pierwotnej powierzchni w jednym fragmencie.

W innych przypadkach uszkodzony znak pieniężny nie podlega wymianie.

Wszystkie banki w Polsce mają obowiązek przyjąć do wymiany uszkodzony banknot spełniający powyższe wymagania, po czym wysyłają go, wraz z wnioskiem o wymianę zużytych lub uszkodzonych znaków pieniężnych, do Centrali NBP. W większości przypadków Narodowy Bank Polski dokonuje wymiany natychmiast, z wyjątkiem tych o podejrzanej autentyczności, np. gdy zniszczenie powstało w wyniku wyprania – rozpoczynana jest wtedy procedura potwierdzenia autentyczność, a czas wymiany wydłuża się.

Zgodnie z zarządzeniem Prezes Narodowego Banku Polskiego nr 20/2020 możliwa jest korespondencyjna wymiana uszkodzonych banknotów przy skorzystaniu z usług Poczty Polskiej – wystarczy uzupełnić wniosek o wymianę zużytych lub uszkodzonych banknotów (dostępny w Internecie) i wysłać go, wraz uszkodzonymi znakami pieniężnymi, do Narodowego Banku Polskiego. W ten sposób można wymienić maksymalnie do 2000 złotych.

Zobacz też

• banknoty Narodowego Banku Polskiego (1948–1993)
• banknoty Narodowego Banku Polskiego (1944–1947)
• banknoty Narodowego Banku Polskiego (1990)
• banknoty polskie
• systemy monetarne w Polsce

Przypisy

Bibliografia

• „Banknoty polskie – typy i odmiany” Wodzyński Tadeusz, wydanie 2002 (ISBN 83-7181-220-5)
• „Banknoty polskie i wzory”, Tom II, Czesław Miłczak, Warszawa 2012 (ISBN 978-83-913361-4-4)

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa NBP – banknoty obiegowe [dostęp 2014-08-19]
• Strona internetowa NBP – banknoty kolekcjonerskie [dostęp 2014-08-19]
• Tak mogły wyglądać polskie pieniądze. Jadwiga i Barbara Radziwiłłówna na banknotach [dostęp 2014-08-19]

1. Banknoty Narodowego Banku Polskiego (1948–1993)
2. Banknoty Narodowego Banku Polskiego (1944–1947)
3. Banknoty Narodowego Banku Polskiego
4. Banknoty polskie
5. Euro
6. Denominacja złotego w 1995 roku
7. Złoty
8. Manat azerbejdżański
9. Hrywna
10. Funt izraelski
11. Banknoty Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
12. Nahar (waluta)
13. Rubel białoruski
14. Hiperinflacja
15. Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych
16. Lej Mołdawii
17. Odznaka honorowa „Za zasługi dla bankowości Rzeczypospolitej Polskiej”
18. Polska Rzeczpospolita Ludowa
19. Gruzja
20. Jerzy Stopyra