javascript is disabled, enable it otherwise the site will not work properly!

javascript est désactivé, activez-le sinon le site ne fonctionnera pas correctement !

2023 Türkiye genel seçimleri

2023 Türkiye genel seçimleri, 14 Mayıs 2023 tarihinde düzenlenen ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin 28. döneminin 600 yeni üyesini belirlemiş olan seçimlerdir. 2023 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turu ile aynı gün yapıldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bir konuşmasında 1950 seçimlerine atıfta bulunarak seçimlerin 14 Mayıs 2023'te yapılabileceğinin işaretini vermiştir ve bu tarih, bazı muhalif partiler tarafından seçim tarihi olarak kabul edilmiştir. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 10 Mart 2023'te imzalanan bir kararnameyle seçimlerin yenilenmesine karar verildi. Aynı gün Yüksek Seçim Kurulu genel seçimlerin ve cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunun 14 Mayıs'ta ve cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunun da 28 Mayıs'ta yapılmasına karar verdi.

Arka plan

2017 referandumu ve 2018 seçimleri

Bir önceki Türkiye genel seçimleri ve cumhurbaşkanlığı seçimi, 24 Haziran 2018'de gerçekleştirildi. Bu yeni sistemin kabul edildiği 2017 anayasa değişiklik referandumu, hazırlık aşamasında ve kampanya sırasında siyaset, basın ve halk tarafından tartışıldı. 2017 referandumunda anayasa değişikliklerinin seçmenler tarafından az farkla onaylanması ve YSK tarafından mühürsüz oyların geçerli sayılmasının ardından referandum sonucu da tartışıldı. Anayasa değişikliğinin kabul edilmesiyle genel seçimlerin artık cumhurbaşkanlığı seçimleri ile aynı gün yapılmasına karar verildi. 2014'ten beri görevde olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2018'deki seçimde yeniden cumhurbaşkanı seçildi.

2018 genel seçimlerinde partilerin ittifak yapması için seçim kanunu değiştirildi. Bu seçimde Cumhur İttifakı ve Millet İttifakı kuruldu. Fakat AK Parti, 2018 genel seçimlerinde TBMM'deki salt çoğunluğunu kaybetti ve bunun sonucunda mecliste ittifak ortakları olan MHP ve BBP'nin desteğine ihtiyaç duydu. 9 Temmuz 2018'de başbakanlık makamı kaldırıldı. Son başbakan Binali Yıldırım, 12 Temmuz 2018'de yeni dönemin TBMM başkanı seçildi.

Devlet Bahçeli, muhalefetin 2023'ten önce erken seçim yapılması gerektiğine dair beklentilerine birçok konuşmasında karşı çıktı. Bahçeli, Haziran 2023'te yapılacak olan cumhurbaşkanı seçimlerinde adaylarının Erdoğan olacağını ve MHP'nin onu destekleyeceğini açıkladı.

2019 yerel seçimleri

Millet İttifakı'nda başı çeken CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu seçim yenilgisinden dolayı eleştirilere maruz kaldı. Bu nedenle 2019'daki yerel seçimler ana muhalefet için önem kazandı. CHP ve İYİ Parti arasında yapılan görüşmeler sonucunda Millet İttifakı yeniden kuruldu. Yapılan yerel seçimler sonrasında Millet İttifakı, oyların çoğunluğunu alamasa da İstanbul, Ankara, Antalya, Adana, Mersin gibi ülkenin büyük şehirlerini alarak uzun bir süre sonra Erdoğan'a karşı bir başarı elde etti. Ancak AK Parti ve Erdoğan hükûmeti tarafından yapılan itirazlar sonucu Millet İttifakının kazandığı İstanbul Büyükşehir Belediyesi seçimleri, Yüksek Seçim Kurulu tarafından iptal edildi ve seçimler 23 Haziran 2019 tarihinde yeniden yapıldı. Yenilenen seçimde de Millet İttifakının adayı Ekrem İmamoğlu, AK Parti adayı Binali Yıldırım'a karşı kazandı ve belediye başkanı oldu.

Ekonomik kriz

2018-23 Türkiye ekonomik krizi, Türkiye'de devam eden ve finansal bulaşma yüzünden uluslararası yansımaları olan bir ekonomik krizdir. Türk lirasının değer kaybı, yüksek enflasyon, artan borç ve karşılık gelen kredi temerrütleri, krizin öne çıkan özellikleridir.

Kriz, liranın dalgalanmalar halinde büyük oranda değer kaybetmesiyle 2018 yılında görünür olmaya başladı ve sonraki aşamada, ödenemeyen borçlar ve ekonomik daralma ile daha derin bir boyuta ulaştı. Süreç, kredi genişlemesi ve devlet bütçesiyle desteklenen inşaat sektörü patlamasının yarattığı, Erdoğan liderliğindeki ekonomik büyüme döneminin sonunu getirdi. 2022 yılına gelindiğinde, Cumhuriyet tarihinde ilk defa kamunun faiz borcu, anapara borcunu geçti.

Partilerdeki bölünmeler

Temmuz 2017'de daha önce MHP'den ihraç edilen parti içindeki muhalif liderler ve kurmaylar olan Meral Akşener, Koray Aydın ve Ümit Özdağ İYİ Parti adı altında yeni bir parti kurdular. Erdoğan'ın eski kurmaylarının da aralarında bulunduğu siyasetçiler, yeni parti kurma hazırlıkları içerisine girdi. Eski başbakan Ahmet Davutoğlu öncülüğünde Aralık 2019'da Gelecek Partisi kuruldu. AK Parti döneminde görev yapan eski ekonomi bakanı Ali Babacan öncülüğünde ise Mart 2020'de DEVA Partisi kuruldu. Bu partilerin kuruluşunda eskiden AK Parti döneminde görev alan birçok siyasetçi ve bürokrat yer aldı. Mart 2022'de BBP'den istifa eden Remzi Çayır ve arkadaşları Milli Yol Partisi adlı yeni bir siyasi partiyi kurdular.

Şubat 2021'de düzenlediği basın toplantısında Cumhuriyet Halk Partisi'nden istifa eden Muharrem İnce, daha önceden başlattığı Memleket Hareketi'ni partiye dönüştürdü ve Mayıs 2021'de Memleket Partisi kuruldu. Ayrıca daha önce CHP'den ihraç edilen Öztürk Yılmaz'da Yenilik Partisi'ni kurmuştur. Ümit Özdağ ve göçmen karşıtları Mart 2021'de İYİ Parti'den istifa ederek Zafer Partisi adlı yeni bir parti kurmuşlardır. Daha önce SAADET'ten istifa eden Fatih Erbakan ve Millî Görüşçüler 2018'de Yeniden Refah'ı kurdular. Mustafa Sarıgül ve kurmayları Mart 2020'de DSP'den istifa etti ve Türkiye Değişim Partisi adlı yeni bir parti kurdu.

COVID-19 salgını

Dünya geneline yayılan COVID-19 salgınının Türkiye'de tespit edilen ilk vakası Sağlık Bakanlığı tarafından 11 Mart 2020 günü açıklandı. Ülkedeki virüse bağlı ilk ölüm ise 15 Mart 2020'de gerçekleşti. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 1 Nisan 2020'de yaptığı açıklamada koronavirüs vakalarının tüm Türkiye'ye yayıldığını açıkladı. 7 Nisan 2023 itibarıyla Türkiye'de koronavirüs ile enfekte olmuş toplam hasta sayısının 17.232.066 olduğu ve mevcut hastalardan kişinin yoğun bakımda tedavi görmekte olduğu; şimdiye kadar iyileşen hasta sayısının ve ölen hasta sayısının toplam 102.174 kişi olduğu bildirildi. 26 Nisan 2022 itibarıyla Türkiye 193 ülke arasında vaka sayısında, Güney Kore ve İtalya'nın ardından en çok vaka görülen 10. ülke olurken, gerçekleşen ölüm sayılarında ise Güney Afrika'nın ardından 19. sırada yer almaktadır. Salgın Türkiye'de sosyal, ekonomik, siyasi, iktisadi, idari, hukuki, askerî, dinî ve kültürel alanlarda birçok önemli etkilere ve sonuçlara neden olan radikal kararlar alınmasına neden oldu.

Seçim tarihi

Normal tarih anayasada yazdığı gibi Milletvekili Seçim Kanuna göre son genel seçimin tarihinin beş yıllık süresinin dolmasından önceki son pazar günü işaret edilerek 18 Haziran 2023 olarak belirtildi. Devlet Bahçeli, muhalefetin 2023'ten önce erken seçim yapılması gerektiğine dair beklentilerine birçok konuşmasında karşı çıktı. Bahçeli, Haziran 2023'te yapılacak olan cumhurbaşkanı seçimlerinde adaylarının Erdoğan olacağını ve MHP'nin onu destekleyeceğini açıkladı. Erdoğan 18 Ocak 2023'te seçimlerin tek partili CHP iktidarının sona erdiği 14 Mayıs 1950 seçimlerine atfen 14 Mayıs'ta yapılacağını belirtti. 26 Ocak 2023'te Altılı Masa toplantısında yayınlanan bildiride liderler, meclis tarafından seçim kararı alınmadıkça anayasanın 101. ve 116. maddesine göre Erdoğan'ın 3. defa cumhurbaşkanlığına aday olamayacağını belirtti. 10 Mart'ta Erdoğan, milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 14 Mayıs'ta yapılmasına dair karar aldı ve Resmi Gazete'de yayınlandı.

Kahramanmaraş depremleri

2023 Kahramanmaraş depremleri ya da 2023 Türkiye-Suriye depremleri, 6 Şubat 2023'te dokuz saat arayla meydana gelen, merkez üsleri sırasıyla Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Ekinözü ilçesi olan, 7,8 Mw  (± 0,1) ve 7,5 Mw  büyüklüklerindeki iki depremdir. Depremler sonucunda Türkiye'de resmî rakamlara göre en az 53.537 kişi hayatını kaybetti ve 107.000'den fazla kişi ise yaralandı.

Seçim sistemi

Milletvekili genel seçimleri, 5 yılda bir, 600 üyeli Türkiye Büyük Millet Meclisine üye seçmek için, D'Hondt sistemiyle 87 seçim bölgesinde parti listeli nispi temsil ile yapılır.

Seçim barajının düşürülmesi ve ittifak oyu

İktidardaki AK Parti ve siyasi müttefiki MHP'nin girişimiyle başlayan, 31 Mart 2022'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'nden oy çokluğuyla geçen yasa neticesinde bir partinin meclise girebilmesi için gereken seçim barajı %10'dan %7'ye düşürüldü. Yeni seçim kanununda yer alan yasaların uygulanabilmesi için yasaların mecliste kabul edilmesinin üzerinden en az 1 yıl geçmesi gerekmektedir. Dolayısıyla yeni seçim barajı 31 Mart 2023'ten sonra yapılacak seçimler için geçerlidir. Bu değişiklik 1980 Darbesi'nin ardından Milli Güvenlik Konseyi tarafında uygulamaya konulan ana seçim barajıyla alakalı ilk değişikliktir.

Bağımsız adaylar için baraj uygulaması bulunmamaktadır. Siyasi partilerin meclise girebilmesi için tek başlarına ya da diğer siyasi partilerle girdiği ittifakın aldığı oy, yurt içi, yurt dışı ve gümrük kapıları birlikte toplam en az %7 olmak zorundadır.

Ayrıca, ittifaktaki partiler için bu seçimde, önceki seçimden farklı olarak, milletvekili dağılım hesabına toplam ittifak oyu değil, ittifak oyunun oransal olarak partilerin kendi oyuna eklenmesiyle oluşan son parti oyu girmektedir. Tek başına giren partiler ve bağımsız adaylar için bu durumda değişiklik yoktur.

Seçim bölgeleri

Milletvekili sayılarının seçim bölgelerine göre dağılımı ile seçim bölgelerinde seçime girecek olan bağımsız aday ve siyasi parti sayıları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu seçimde Antalya, Kocaeli, Sakarya ve Tekirdağ'ın milletvekili sayısı birer artarken Denizli, Eskişehir, Muş ve Tunceli'nin ki birer azalmıştır. Seçime 24 siyasi parti katılmaktadır. 57 seçim çevresinden 151 bağımsız aday katılmaktadır. İllere tıklanarak adaylar görüntülenebilir. "MV" seçim çevresinden çıkacak olan toplam milletvekili sayısını, "B.A." seçim çevresindeki bağımsız aday sayısını, "S.P." seçim çevresinde seçime katılacak olan siyasi parti sayısını göstermektedir.

Milletvekili sayılarının seçim bölgelerine göre dağılımı ile seçim bölgelerinde seçime girecek olan bağımsız aday ve siyasi parti sayıları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu seçimde Antalya, Kocaeli, Sakarya ve Tekirdağ'ın milletvekili sayısı birer artarken Denizli, Eskişehir, Muş ve Tunceli'ninki birer azalmıştır. Seçime 24 siyasi parti katılmaktadır. 57 seçim çevresinden 151 bağımsız aday katılmaktadır. İllere tıklanarak adaylar görüntülenebilir. "MV" seçim çevresinden çıkacak olan toplam milletvekili sayısını, "B.A." seçim çevresindeki bağımsız aday sayısını, "S.P." seçim çevresinde seçime katılacak olan siyasi parti sayısını göstermektedir.

Yurt dışındaki seçmenler

YSK tarafından yurt dışında oy kullanma takvimi 27 Nisan 2023 ila 9 Mayıs 2023 olarak belirlendi. Gümrük kapılarında oy verme işlemi için son tarih ise 14 Mayıs olarak duyuruldu. Yurt dışında yaşayan 3 milyon 416 bin 98 seçmenin oy kullanabilmesi için 73 ülkede sandık kuruldu. YSK yurt dışında oy kullanma takviminin başladığı ilk altı günde 797 bin 841 seçmenin oy kullandığını açıkladı. 7 Mayıs 2023 tarihi ve saat 00.00 itibarıyla yurt dışındaki Türk vatandaşlarından 1 milyon 387 bin 945'i yurt dışı temsilciliklerde, 100 bin 897'si ise gümrük kapılarında oy kullandı.

Seçime katılan partiler ve adaylar

YSK, 11 Mart 2023 tarihinde seçime girebilme yeterliliğine sahip partileri açıkladı. 8 Nisan 2023 tarihinde ise partilerin ve ittifakların birleşik oy pusulasındaki yerleri belirlendi. Seçime katılma yeterliliğine sahip olan 36 partiden Hür Dava Partisi ile Demokratik Sol Parti seçime Adalet ve Kalkınma Partisi listelerinden; Demokrasi ve Atılım Partisi, Gelecek Partisi, Saadet Partisi, Demokrat Parti ile Türkiye Değişim Partisi seçime Cumhuriyet Halk Partisi listelerinden; Halkların Demokratik Partisi ve Emek Partisi ise seçime Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi listelerinden gireceğini açıkladı.

Yeni Türkiye Partisi, Türkiye Değişim Partisi, Gelecek Partisi, Demokrat Parti, Demokrasi ve Atılım Partisi ile Saadet Partisi; oy pusulası kurasında yer almasına rağmen aday listelerini 9 Nisan saat 17.00'ye kadar YSK'ye iletmediler. Bağımsız Türkiye Partisi, Millet İttifakı; Büyük Türkiye Partisi ise Cumhur İttifakı lehine aday listesini geri çekti. Toplamda 12 parti seçime katılmama kararı almış oldu.

Katılan tüm partilerin aday çıkardığı ve bağımsız adayların olduğu bir seçim bölgesindeki oy pusulasında sıralama aşağıdaki gibidir:

Başka parti listelerinden giren ittifak adayları

Seçimlerde ittifak içinde olan partiler arasında veya ittifak dışında yer alan ancak ittifaka dışarıdan destek veren partilerin adayları da yer almıştır. Bu yolla milletvekili olan adaylar kalın olarak yazılmıştır.

Adalet ve Kalkınma Partisi

Cumhur İttifakı bileşeni olan Adalet ve Kalkınma Partisi listelerinin 3 sırası Demokratik Sol Partiye, 4 sırası ise Hür Dava Partisine ayrıldı. Söz konusu kontenjanlarda Demokratik Sol Parti Genel Başkanı Önder Aksakal ve Hür Dava Partisi Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu da yer aldı. Ak Parti listelerinden DSP 1 milletvekili, HÜDA PAR ise 4 milletvekili kazanmıştır.

Cumhuriyet Halk Partisi

Millet İttifakı bileşeni olan Cumhuriyet Halk Partisi listelerinin 12 sırası İYİ Parti'ye, 24 sırası Demokrasi ve Atılım Partisi'ne, 3 sırası Demokrat Parti'ye, 19 sırası Gelecek Partisi'ne, 24 sırası ise Saadet Partisi'ne ayrıldı. Seçim sonuçlarında Demokrasi ve Atılım Partisi 15 vekil, Demokrat Parti 3 vekil, İYİ Parti 1 vekil, Gelecek Partisi 10 vekil, Saadet Partisi 10 vekil kazanmıştır. Erzincan milletvekili seçilen Türkiye Değişim Partisi genel başkanı Mustafa Sarıgül ise seçimden kısa bir süre sonra partisi ile beraber Cumhuriyet Halk Partisi'ne katılmıştır. Bolu Belediye Başkanı Tanju Özcan, Rifat Hisarcıklıoğlu'a 4 kişilik yer verildiğini söylemiştir.[1] 29 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İYİ Parti

Millet İttifakı üyesi olan İYİ Partinin bir sıra adayı Demokrasi ve Atılım Partisine, 4 sıra adayı ise Cumhuriyet Halk Partisi'ne ayrıldı.

Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi

Emek ve Özgürlük İttifakı üyesi olan Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi listelerinin 2 sırası Demokratik Bölgeler Partisi eş genel başkanlarına, 2 sırası Halkların Demokratik Partisi eş genel başkanlarına, 58 sırası Emek Partisine ayrıldı. 1 sırası Emekçi Hareket Partisine ayrılırken 8 sırası ise Toplumsal Özgürlük Partisine ayrıldı. Emekçi Hareket Partisi genel başkanı Hakan Öztürk milletvekili adayı olarak listelerde yer aldı. Seçim sonucunda Demokratik Bölgeler Partisi, Emek Partisi ve Halkların Demokratik Partisi ikişer vekil çıkarırken, Toplumsal Özgürlük Partisi bir vekil kazanmıştır.

Tartışmalar

5 Mayıs 2023 tarihinde Avustralya‘da bir sandıkta henüz açılmamış oy pusulalarında Adalet ve Kalkınma Partisine mühür basılı pusulalar bulundu. Cumhuriyet Halk Partisi yaşanan bu olaydan dolayı itirazda bulundu ve Yüksek Seçim Kurulu da soruşturma başlattığını duyurdu.

Seçim sonrasında 16 Mayıs 2023 tarihinde Türkiye genelinde Kemal Kılıçdaroğlu'nun ve muhalefet partilerinin önde olduğu bazı sandıklarda oy çalındığına dair iddialar sunuldu.

Kampanyalar

AK Parti

AK Parti Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, seçim programında kendi deyimi ile şarkılı türkülü seçim kampanyası yürütülmeyeceğini beyan etti. Miting alanları dışında bu tarz bir kampanyaya depremde kaybedilen ve mağdur olan vatandaşlara saygı gereği böyle bir karar aldıklarını belirtti. Seçim kampanyası döneminde "Türkiye Yüzyılı" ve "Türkiye için hemen şimdi" sloganıyla seçim kampanyasını tamamladı.

CHP

Cumhuriyet Halk Partisi, cumhurbaşkanı adayı ve genel seçimler için ortak reklam politikası izledi. Genel seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi "Sana söz yine baharlar gelecek, Bay Kemal sözünden dönmeyecek..." adı altında reklam politikası izledi. Ondan sonraki reklamlarında "Haydi Kazanalım" ve "Haydi Türkiye Haydi" reklam politikalarını izledi. İlk reklamlarında cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu ön planda olsa da ikinci reklam politikasında Millet ittifakı liderleri: Gültekin Uysal, Temel Karamollaoğlu, Ali Babacan, Ahmet Davutoğlu ve Meral Akşener'i ve İBB ve ABB başkanları: Ekrem İmamoğlu ile Mansur Yavaş da barınmaktaydı. İki reklam politikasında da şarkı bulunmaktaydı. Cumhuriyet Halk Partisi, genel olarak cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu'nu barındıran reklamlarında bir parti logosu bulundurmayarak Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem'e atıfta bulunmaktaydı. Cumhuriyet Halk Partisi, reklamlarında iktidarı eleştirmektense vaatlerini sıraladı. İkinci Tur seçimlerinde ise "Türkiye için Karar Ver" sloganları atıldı.

Yeşil Sol Parti

MHP

İYİ Parti

Meral Akşener, 16 Nisan 2023'te Congresium Ankara'da seçim beyannamesini açıkladı. Beyannamede adalet, eşitlik ve kadın hakları öne çıkarıldı. Ardından Ümit Özlale kişiye özel seçim beyannamesi projesini tanıttı. Daha sonra 600 milletvekili adaylarının isimleri tanıtıldı. "Bir oy Kemal'e bir oy Meral'e vereceksiniz" sözleriyle Meral Akşener Giresun'da Millet ittifakı cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu'na ve kendine oy istedi.