Yuri Oganesyan

Yuri Oganesyan (Rusça: Юрий Цолакович Оганесян Yuri Tsolakoviç Oganesyan; d. 14 Nisan 1933), süper ağır kimyasal elementlerde dünyanın önde gelen araştırmacısı olarak kabul edilen Ermeni kökenli Rus nükleer fizikçidir. Bu elementlerin periyodik tabloda keşfedilmesine öncülük etmiştir. 1989 yılında Ortak Nükleer Araştırma Enstitüsündeyken, Flerov Nükleer Reaksiyon Labaratuvarında direktör olan Georgy Flyorov'un halefi oldu ve şu an bilimsel lideri konumundadır. Periyodik tablodaki en ağır element olan Oganesson kendisi ardından adlandırılmıştır ve bu ikinci kez yaşayan bir bilim adamının adının verildiği bir elementtir (diğeri ise seaborgyum'dur).

Kişisel hayatı

Yuri Oganesyan, 14 Nisan 1933'te Rusya'nın Rostov-na-Donu kentinde Ermeni bir ailede dünyaya geldi. Annesi Armavir'li babası Rostov'luydu. Oganesyan, çocukluğunu ailesinin 1939'da taşındığı Sovyet Ermenistanının başkenti Erivan'da geçirdi. Babası, bir termal mühendisti ve Erivan'daki sentetik kauçuk fabrikasında çalışmaya davet edildi. II . Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi patlak verdiğinde, Naziler tarafından işgal edildiğinden Rostov'a dönmemeye karar verdi. Yuri Erivan'da okula gitti ve Erivan'da okulunu bitirdi. Oganesyan, Dubna'da bir kemancı ve müzik öğretmeni olan Irina Levonovna (1932-2010) ile evlendi ve iki kızı oldu. Kızları ABD'de yaşamaktadır.

Kariyeri

{{Alıntı kutusu|width=30%|align=right|alıntı="Dikkat çekici bir fizikçi ve deneyci ... eserleri özgünlük, bir soruna beklenmedik bir yönden yaklaşma ve nihai bir sonuç elde etme yeteneği ile karakterizedir."|source= —Flerov'un Oganesyan üzerine yorumu, 1990 Oganesyan, Rusya'ya taşındı ve 1956'da Ulusal Nükleer Araştırmalar Üniversitesi'nden (MEPhI) mezun oldu. Daha sonra Moskova'daki Atom Enerjisi Enstitüsü'ne katılmaya çalıştı, ancak Gersh Budker'ın ekibinde boş bir pozisyon kalmadığı için, Georgi Flerov tarafından işe alındı ve Moskova yakınlarındaki Dubna'daki Ortak Nükleer Araştırma Enstitüsü'nde (JINR) çalışmaya başladı. Flerov emekli olduktan sonra 1989 yılında JINR'de Flerov Nükleer Reaksiyonlar Laboratuvarı'nın direktörü oldu ve 1996 yılına kadar Flerov'un bilim lideri seçildiği pozisyonda kaldı.

Süper ağır kimyasal elementlerin keşfi

1970'lerde Oganesyan, süper ağır element üretimindeki bir teknik olan soğuk füzyon yöntemini icat etti. Bu icadı 106 ila 113 elementlerin keşiflerinde hayati bir rol oynadı. 1970'lerin ortalarından 1990'ların ortalarına kadar, Oganesyan liderliğindeki JINR ortaklığı ve Almanya'daki GSI Helmholtz Ağır İyon Araştırma Merkezi, altı kimyasal elementin (107 ila 112) keşfedilmesini sağladı: bohriyum, meitneriyum, hassiyum, darmstadtiyum, Röntgenyum ve Kopernikyum. Sıcak füzyon adı verilen yeni tekniği, süper ağır elementlerin (elementler 113-118) geri kalanını keşfetmeye yardımcı oldu. Teknik, bir siklotronda nötron bakımından zengin olan daha ağır radyoaktif elementler içeren hedeflere kalsiyumun bombardımanını içeriyordu. Bu yöntem kullanılarak keşfedilen elementler Nihonyum (2003-2004; RIKEN tarafından soğuk füzyon kullanılarak da keşfedilmiştir), Flerovyum (1999), Moskovyum (2003), Livermoryum (2000), Tennesin (2009), ve oganesson'dur (2002).

Tanınma

Amerikalı kimyager Sherry Yennello ona "süper ağır elementlerin atası" diyor. Oganesyan üç keşif, bir monografi, 11 icat ve 300'den fazla bilimsel makalenin yazarıdır.

Ödüller

1990 yılında Sovyet Bilimler Akademisi Sorumlu Üyesi ve 2003 yılında Rusya Bilimler Akademisi'nin Tam Üyesi (Akademisyen) seçildi. Oganesyan, Frankfurt Goethe Üniversitesi (2002), Messina Üniversitesi (2009), ve Erivan Devlet Üniversitesi'nden fahri derecelere sahiptir. 2019'da Cambridge'deki St Catharine's College'ın Onursal Üyesi seçildi.

Devlet ödülleri

• SSCB Devlet Ödülü (1975)
• Kurçatov Madalyası (1989)
• Lise Meitner Avrupa Fizik Topluluğu Ödülü (2000)
• 3. Sınıf Anavatan için Liyakat Nişanı (2003)
• Rusya Federasyonu Devlet Ödülü (2010)
• Ermenistan Cumhuriyeti Onur Nişanı (2016)
• Lomonosov Altın Madalyası (2018) "karmaşık çekirdeklerin etkileşimi alanlarında temel araştırmalar ve süper ağır elementler için bir 'istikrar adasının' varlığına ilişkin deneysel kanıtlar için"
• Demidov Ödülü (2019)
• Mesrop Mashtots Nişanı (Ermenistan, 2019)

Oganesyan'a Temmuz 2018'de Başbakan Nikol Paşinyan tarafından Ermeni vatandaşlığı verildi. Oganesyan Ermeni Bilim ve Teknoloji Vakfı (FAST) Mütevelli Heyeti üyesidir. Aynı zamanda Alikhanian Ulusal Bilim Laboratuvarı'nın (Erivan Fizik Enstitüsü) uluslararası bilim kurulu başkanıdır. 2017 yılında HayPost, Yuri Oganesyan'a adanmış bir posta pulu çıkardı.

Oganesson

2016 başlarında bilim yazarları ve blog yazarları tarafından süper ağır elementlerden birinin oganessyum veya oganesson olarak adlandırılacağı söylendi. Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) Kasım 2016'da Oganessyan'ı onurlandırmak için 118. unsurun oganesson olarak adlandırılacağını duyurdu. İlk olarak 2002 yılında JINR'de Rus ve Amerikalı bilim adamlarından oluşan ortak bir ekip tarafından gözlemlendi. Oganesyan başkanlığındaki ekip, Kaliforniya'daki Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı'ndan Amerikalı bilim adamlarını içeriyordu. Periyodik tablodaki en ağır element olan Oganesson kendisi ardından adlandırılmıştır ve bu ikinci kez yaşayan bir bilim adamının adının verildiği bir elementtir. Bir diğeri ise Glenn T. Seaborg'un adının verildiği Seaborgiyum adlı elementtir.

Seçilmiş Yayınlar

Oganesyan, Yuri (13 Eylül 2001). "Nuclear physics: Sizing up the heavyweights". Nature. 413 (6852): 122-125.Bibcode: 2001Natur.413..122O DOI:10.1038/35093194PMID 11557964

Kaynakça