Air Botswana

Air Botswana Corporation, merkezi Gaborone'de bulunan Botswana'nın devlete ait ulusal bayrak taşıyıcı havayoludur. Sir Seretse Khama Uluslararası Havalimanı'ndaki ana üssünden tarifeli yurt içi ve bölgesel uçuşlar gerçekleştirmektedir. Air Botswana birkaç yıldır zarar etmektedir.

Tarih

Kuruluş yılları (1972–1986)

Air Botswana (Pty.) Limited, daha önceki başarısız eski ulusal havayolu olan Botswana Ulusal Havayolları (1966–1969) ve Botswana Airways Corporation (1970–1971) şirketlerinin halefi olarak 2 Temmuz 1972'de kuruldu. Air Botswana Holdings, uçakların sahipliğinden ve kiralamasından sorumluydu, Air Botswana'nın holding şirketi olarak görev yapmaktaydı. İlk yıllarında Air Botswana (Pty.) Limited, yerel bir yan kuruluş olan Air Services Botswana aracılığıyla Güney Afrika Protea Havayolları ile çok sayıda sözleşmeli uçuş hizmeti için yüklenici olarak görev yapmıştır.

Uçuş operasyonları 1 Ağustos 1972'de şirketin tek uçağı Fokker F-27 kullanılarak başladı. 1970'lerde Air Botswana Francistown, Maun ve Selebi-Phikwe'ye yurtiçi hizmetlere ek olarak Gaborone - Manzini - Johannesburg - Harare - Gaborone gidiş-dönüş rotasını işletti. 1970'lerin sonlarında, Air Botswana bir HS 748, bir Douglas DC-3 ve Protea Airways'ten kiralanan bir Vickers Viscount 754 işletti.

Havayolunun operasyonları için Air Services Botswana ile yapılan sözleşme yenilenmedi ve 1981'de British Airways ile altı yıllık bir süre için havayolu işletmesi için yeni bir sözleşme imzalandı. Ayrıca 1981 yılında Air Botswana Holdings'in bir parçası olarak Botswana Development Corporation kuruldu ve şirketin havayolu şirketine kiralamak üzere bir uçak edinme görevi verildi. Bu noktada yeniden Fokker F27 seçildi; eğitilmiş mürettebat eksikliğinden ötürü Comair'den mürettebatlar görevlendirildi ve bakım sözleşmeleri Safair Freighters'a verildi. 1983'te bir Lockheed L-100-30 Hercules kiralandı, kargo kiralama sözleşmeleri için Air Botswana Cargo kuruldu ve South African Airways Lesotho ve Svaziland'a uçuşlarını sonlandırdığında ikinci bir F27 satın alınarak Maseru ve Manzini'ye uçuş güzergahları açıldı. Aralık 1984'te Kalahari Air Service'den 16 koltuklu bir Dornier Do 228-200 kiralandı. 57 milyon pulaya malolan Sir Seretse Khama Uluslararası Havaalanı, 10 Aralık 1984'te açıldı; Air Botswana bu havalimanından uçuşlara başladı. 1986 sonunda uçuş ağı Gaborone, Francistown, Johannesburg, Harare, Lusaka, Manzini, Maseru, Maun, Selebi-Phikwe ve Victoria Falls havaalanlarını kapsıyordu.

Devlet kurumu

1 Nisan 1988'de Air Botswana, Botsvana hükûmeti tarafından Air Botswana Yasası (1988) ile Çalışma, Ulaştırma ve Haberleşme Bakanlığı altında bir kamu iktisadi teşebbüsü olarak yeniden yapılandırıldı ve ülkenin bayrak taşıyıcı havayolu oldu. Yine Nisan 1988'de Air Botswana, Güney Afrika Kalkınma Koordinasyon Konferansı'ndan (SADCC) Namibya ile hava bağlantısı kuran ilk havayolu oldu. Air Botswana operasyonları Botsvana Sivil Havacılık Kanunu (1977) uyarınca Botsvana Sivil Havacılık Dairesi tarafından düzenlenmektedir.

İki ATR 42-230 1988'de tesklim alındı ve Fokker'ların satışına yol açtı. İlk BAe 146 Kasım 1989'da teslim alındı. BAe 146, 12 Kasım'da Güney Afrika'daki havayolu ağının diğer varış noktalarının yanı sıra Air Zimbabwe ile birlikte haftada beş kez uçulan Gaborone - Harare rotasında hizmete girdi. Havayolu şirketi, Londra-Lusaka-Gaborone güzergahının Lusaka-Gaborone bacağında yer alan British Caledonian havayolu ile yapılan bir anlaşma da dahil olmak üzere, uluslararası havayolları ile blok koltuk anlaşmalarına de girdi.

Aralık 1992'de hükûmet, Sigarayı Kontrol Yasası'nı (1992) yürürlüğe aldı ve Air Botswana, Botswana'da 1993'te tüm iç hat uçuşlarında sigara içilmesini yasaklayarak bu harekete yanıt veren ilk şirket oldu. Sigara yasağı daha sonra 1995 yılından itibaren Güney Afrika Kalkınma Topluluğu bölgesindeki tüm uçuşlarda uygulandı. 1988-1993 yılları arasında Air Botswana'nın finansal kayıplara uğradığı görülürken, 1994 yılında hükûmet havayolu şirketinin kayıplarının 74 milyon pulasını üstlendi ve bu miktarı özkaynağa dönüştürdü.

Filonun imha olması (1999)

11 Ekim 1999'da havayolu, pilotlarından biri olan Chris Phatswe, boş bir ATR 42 uçağını Sir Seretse Khama Uluslararası Havalimanı'na düşürerel uçağı ve iki tane daha Botsvana ATR 42'sini imha ettiğinde önemli kayba uğradı. Phatswe uçağı sabahın erken saatlerinde çalmış ve havadayken hava trafik kontrol kulesine kendini öldürmeyi planladığını bildirmişti; pilot telsizden Başkan Festus Mogae ve havayolunun genel müdürü de dahil olmak üzere birçok kişiyle konuşmak istedi. Mogae ülke dışına olduğu için, Phatswe ile konuşmaya istekli olduğunu ifade eden başkan yardımcısı Seretse Ian Khama ile konuşması için ayarlamalar yapıldı.

Uçak Gaborone'u iki saat boyunca dolaştıktan sonra, pilot Phatswe uçağı 200 knot (370 km/sa) hızla havayolunun apronun üzerine park edilmiş diğer iki ATR 42'sinin üzerine düşürerek üç uçağı da imha etti. Olay sebebiyle şirketin filosu teknik sorunlar nedeniyle bir yıl boyunca faaliyet dışı kalan tek bir BAe 146'den ibaret kaldı; havayolu tarifeli uçuşlarını yapmak için bir uçak kiralamak zorunda kaldı. Phatswe'nin tıbbi nedenlerle uçuştan men edildiği, yeniden değerlendirmede uçuş izninin reddedildiği ve Şubat 2000'e kadar uçmasına izin verilmediği ortaya çıktı.

Özelleştirme girişimleri

Havayolu düzenli olarak fazla çalışan, uçak yaşı, yakıt verimliliği düşük bir filo operasyonu, artan operasyonel maliyetler, yetersiz yönetim ve nitelikli pilotları elinde tutamama gibi sebeplerle sürekli mali kayıplar yayınladığından, Botsvana'nın özelleştirilecek ilk kamu iktisadi teşebbüsü oldu. Havayolunun düşük hizmet kalitesi, zayıf pazarlama, yüksek sigorta primleri ve yeni teknoloji kullanımının yavaşlığı ile birlikte ortaya çıkardığı maliyetler, havayolu için büyüme potansiyelini kısıtlamıştır. 2003'ten önceki beş yılda hükûmet Air Botswana'ya sübvanse etmek zorunda kalmamıştı; bundan önceki altı yılda ise havayolu kâr etmişti.

Özelleştirme süreci, hükûmetin Dünya Bankası'na bağlı Uluslararası Finans Kurumu ile bir danışmanlık anlaşması imzaladığı 19 Nisan 2000'de başladı ve IFC, özelleştirme sürecinde hükûmetin ana danışmanı olarak atandı.

2003 yılında hükûmet, Air Mauritius ve Comair'in stratejik ortaklar olarak öne çıktığı bir süreçle havayolunu özelleştirmeye çalıştı. Süreç sonucunda kazanan teklif sahibini Air Botswana'da %45'lik bir hisse alacak, hükûmet %45 hisseyi elinde tutacak, çalışanlar ise kalan %10'un sahibi olacaktı. Havayolunun şirketi yeni hissedarlar altına girdikten sonra Botsvana Borsası'nda işlem görmesi planlandı. Air Mauritius, Eylül 2003'te New York'taki 11 Eylül 2001 terörist saldırılarından bu yana küresel hava seyahat pazarlarındaki gerileme nedeniyle bu süreçten çekildi. Comair, kısmen Güney Afrika pazarındaki düşük maliyetli havayollarının artan rekabetinden dolayı Aralık 2003'te geri çekildi. Hükûmet, stratejik ortak arayışını Şubat 2004'te askıya aldı.

Yakın tarih

Aralık 2008'de Air Botswana, 37 koltuklu iki 68 kişilik ATR 72-500 bölgesel uçak için ATR ile bir anlaşma imzaladı. Uçaklar Mart 2009'da teslim edildi ve Kasane ve Francistown'u Johannesburg ile bağlayan güzergâhların yeniden başlatılacağı açıklandı. Uçaklar, Air Botswana'nın Johannesburg-Gaborone pazarına tekrar girmiş olan Güney Afrika Havayolları'ndan artan rekabete maruz kaldığı sırada teslim edildi. Temmuz 2009'da Air Botswana, Kenya Airways ile 6 Eylül'de haftada üç kez Gaborone uçuşlarına başladığı bir kod paylaşımı anlaşması imzaladı.

Havayolu şirketi, IATA Operasyonel Güvenlik Denetimi'ni Aralık 2008'deki son tarihine dek tamamlayamadığı için Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği'nden ayrıldı, ancak Genel Müdür Sakhile Nyoni-Reiling önderliğinde 2012'de tam üye olarak yeniden kabul edildi.

Aralık 2012'de, Nyoni-Reiling istifa etti. Mayıs 2013'teki basın raporları şirket içi çatışmalara işaret etti ve iki yöneticinin kötü yönetim nedeniyle askıya alındığını belirtti.

2015'in sonlarında Ulaştırma Bakanı Tshenolo Mabeo, yolsuzluk iddialarını takiben o zamanki Genel Müdür Ben Dahwa'yı tüm yönetim kurulu ile birlikte görevden aldı. Şubat 2016'da Nigel Dixon-Warren'ın yerine Air Botswana'nın yönetim kurulu başkanı olarak eski Botsvana Savunma Gücü (BDF) Komutanı Tebogo Carter Masire atandı.

Kasım 2019'da EastAfrican gazetesi, Air Botswana'nın personel sayısını 450'den 210 kişiye düşürme sürecinde olduğunu bildirdi. Havayolunun, uçakları için yüksek bakım maliyetleri nedeniyle on yıldan uzun bir süredir zararda olduğu bildirildi. Planlar, oluşturulacak yeni bir şirket için yer hizmetleri dış kaynak kullanımını da içermektedir. İşten çıkarılan işçilerin çoğunun yer hizmetleri için yeniden işe alınması bekleniyor.

Kurumsal ilişkiler

Hissedarlar

Havayolu şirketini kısmen veya tamamen özelleştirme girişimlerine rağmen, Air Botswana %100 Botsvana Hükûmeti'ne aittir.

Ticari durum

Air Botswana uzun yıllardır sürekli zarar etmektedir. Havayolu devlete ait olmasına rağmen, yıllık faaliyet raporlarının tamamı yayınlanmamış gibi görünmektedir. Mali sonuçlar (31 Mart tarihinde sona eren yıllar için) Genel Denetçi ve diğer veriler AFRAA raporlarında aşağıdaki gibidir:

Güzergahlar

Haziran 2019 itibarıyla Air Botswana aşağıdaki noktalara tarifeli yolcu uçuşları düzenlemektedir:

Codeshare sözleşmesi

Air Botswana aşağıdaki havayollarıyla kod paylaşımlarına sahiptir:

• Air Seychelles
• Qatar Airways

Filo

Mevcut filo

(Ağustos 2019 (2019-08) itibarıyla) Air Botswana filosu aşağıdaki uçaklardan oluşmaktadır:

Dış bağlantılar

• https://www.alternativeairlines.com/air-botswana 11 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• https://www.hatab.bw/index.php/members-listings/air-charter-airlines/19-members/air-charter-airline-sector/210-air-botswana.html 12 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Resmi internet sitesi11 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "Air Botswana Act (1988)" (PDF). 11 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017. 

1. Sir Seretse Khama Uluslararası Havalimanı
2. Botsvana
3. Korean Air
4. Air France
5. Air India
6. Air Namibia
7. Onur Air
8. Air Europa
9. EVA Air
10. Arik Air
11. Air Moldova
12. Air Nostrum
13. Air Tahiti
14. Air Madagascar
15. Air New Zealand
16. Air Tahiti Nui
17. Atlas Air
18. Delta Air Lines
19. TAP Air Portugal
20. Air Berlin