![فصل فصل](/modules/owlapps_apps/img/errorimg.png)
فصل یا فرگرد یکی از تقسیمات سال بر اساس تغییرات آبوهوایی، بومشناسی و تعداد ساعات روز(روشنایی خورشید) در یک منطقه مشخص در کرهٔ زمین است. در زمین، فصول نتیجه گردش زمین به دور خورشید و انحراف محوری زمین نسبت به دایرةالبروج است. در مناطق معتدل و قطبی، فصول با تغییراتی در شدت نور خورشید که به سطح زمین میرسد مشخص میشود، تغییراتی که ممکن است باعث خواب زمستانی جانوران و گیاهان یا مهاجرت جانوران به مناطق دیگر شود. فرهنگهای گوناگون تعداد و ماهیت فصول را بر اساس تغییرات منطقهای خود تعریف میکنند و به همین دلیل تعداد فصول در ملل گوناگون متفاوت است.
فصلها اغلب برای جوامع کشاورزی اهمیت ویژهای دارند، که زندگی آنها حول محور زمان کاشت و برداشت میچرخد، و تغییر فصل اغلب با آیینها خاصی همراه است. تعریف تعداد فصلها هم تا حدی مربوط به فرهنگ هر ملت میشود. در هندوستان، از دوران گذشته تا به امروز، شش فصل (یا به اصطلاح ریتو) بر اساس گاهشمارهای مذهبی یا فرهنگی جنوب آسیا برای اهدافی مانند کشاورزی و بازرگانی بهوجود آمدهاست.
زمین در مداری بیضی شکل به دور خورشید میچرخد. مدار زمین در دوسوی صفحه فرضی صفحه مداری یا استوا قرار دارد. محور زمین نسبت به صفحه استوا زاویه ۲۳٫۵ درجه میسازد. این انحراف سبب نامساوی شدن طول روز و شب در زمانهای متفاوت سال در یک مکان میشود.
زمین دو بار در مدار خود صفحه مداری استوا را قطع میکند (نقاط اعتدال) و دو بار در بیشترین حالت انحراف قرار میگیرد (نقاط انقلاب). هرکدام از نقاط چهارگانه مبدأ یکی از فصولند. ساکنین نیمکره شمالی، نقطه اعتدال شمالی را اعتدال بهاری و نقطه اعتدال جنوبی را اعتدال پاییزی و نقطه انقلاب شمالی را انقلاب تابستانی و نقطه انقلاب جنوبی را انقلاب زمستانی میگویند.
از نظر زمان عرفی بهار شامل سه ماه فروردین ،اردیبهشت و خرداد است و شروع آن اول فروردین است. تابستان شامل تیرماه، مرداد و شهریور است و شروع آن اول تیرماهاست. پاییز شامل ماه مهر، آبان و آذر است و شروع آن در اول مهرماهاست؛ و زمستان شامل ماههای دی و بهمن و اسفند است و آغاز آن اول دی ماهاست.
در تقویم جلالی (هـ. ش) اول فرودین (آغاز سال) بر اساس تحویل نجومی اعتدال بهاری (شمالی) بوده و ساعت صفر بامداد اول فروردین میانگین حلول سال (مابین زمان تحویل ظهر آخرین روز و ظهر اولین روز سال) و آغاز بهار قرارداد شده است. بر اساس این تقویم میتوان میانگین آغاز دقیق و نجومی فصول را تعیین نمود.
انحراف محور زمین در یکم مهرماه و یکم فروردین تأثیری بر چگونگی تابش نور خورشید به نیمکرهٔ شمالی و جنوبی زمین ندارد و هر دو نیمکره به یک اندازه نور خورشید را دریافت میکنند. در این دو روز، در همه جای زمین، طول روز و شب مساوی و برابر ۱۲ ساعت است. به این دو روز اعتدال بهاری و اعتدال پاییزی میگویند. زمانی که در نیمکرهٔ شمالی اعتدال بهاری است، در نیمکرهٔ جنوبی اعتدال پاییزی است.
روز یکم تیرماه قطب شمال بیش از هر زمان دیگر (به اندازهٔ ۲۳٫۵ درجه) به سوی خورشید متمایل است و نور خورشید فقط به برخی از سرزمینهای نیمکرهٔ شمالی عمود میتابد. این روز طولانیترین روز در نیمکرهٔ شمالی است و به آن انقلاب تابستانی میگویند. روز نخست دی ماه قطب شمال بیش از هر زمان دیگر (به اندازهٔ ۲۳٫۵ درجه) از خورشید دور است و نور خورشید به هیچ نقطهای از نیمکرهٔ شمالی عمود نمیتابد. این روز کوتاهترین روز در نیمکرهٔ شمالی است و به آن انقلاب زمستانی میگویند. زمانی که در نیمکرهٔ شمالی انقلاب تابستانی است، در نیمکرهٔ جنوبی انقلاب زمستانی اتفاق میافتد.
در میان مردم ایران یک کلیشه مبنی بر اینکه ایران تنها کشور چهارفصل جهان است وجود دارد که پژوهشها، آمارها و بررسیهای هواشناسی، این باور را درست میدانند.
Owlapps.net - since 2012 - Les chouettes applications du hibou