Yahya bin Hakem

Yaḥyā bin Ḥakem bin Ebi al-ʿĀṣ (Arapça: يحيى بن الحكم بن أبي العاص) (700'den önce öldü), yeğeni Abdülmelik'in (h. 685-705) halifeliğinde görev almış Emevî devlet adamı. Cemel Muharebesi'nde Ali'ye (h. 656-661) karşı savaştı ve daha sonra Şam'a giderek Emevi halifeleri I. Muâviye (h. 661-680) ve I. Yezîd ( h. 680-683 ) dönemlerinde saray görevlisi olarak yer aldı. Abdülmelik tarafından Filistin valisi olarak atandı ve 692'de Şam'ı Kudüs'e bağlayan bir yolun bir bölümünü inşa ettiği için bir yazıtta yer alır. 694/95'te bir yıl Medine valisi olarak görev yaptı ve ardından Suriye'nin kuzey sınırı boyunca Bizans İmparatorluğu'na karşı bir dizi sefer düzenledi.

Hayatı

Yahya, Hakem bin Ebu'l As'ın oğlu ve Halife I. Mervân'ın (h. 684-685) küçük üvey erkek kardeşiydi. Annesi, Gatafan'ın Banu Murra kabilesinden geliyordu. 656 yılındaki Cemel Muharebesi'nde Mervan ve kardeşleri Abdülrahman ve Kureyş'in diğer kıdemli liderleriyle birlikte Halife Ali'ye (h. 656-661) karşı savaştı. Ali galip geldi ve yaralı Yahya, Basra'daki büyük Banu Temim aşireti mensubunun yanında emniyette buldu. Bu kabile üyesi, uzak kuzeni Suriye valisi Muâviye bin Ebu Süfyan'ın Şam'daki karargahına kadar ona eşlik etti. Muâviye'nin (h. 661-680) halifeliği ve oğlu ve halefi I. Yezîd'in (h. 680-683) döneminde şehirde kaldı. Yahya, Ali'nin oğlu ve İslam peygamberi Muhammed'in torunu Hüseyin'in 680'de Kerbelâ Olayı'nda Yezîd'in ordusu tarafından öldürülmesini alenen kınadı.

685 ile 694 yılları arasında bir noktada Yahya'nın yeğeni halife Abdülmelik bin Mervân (h. 685-705), onu Filistin valisi olarak atadı. Yahya'nın adı, Samakh yakınlarında bulunan ve Abdülmelik adına Golan Tepeleri'ndeki Fiq geçidinden geçen bir yolun yapımına nezaret ettiğine inanılan bir kilometre taşındaki bir yazıtta geçmektedir. Yazıt, Mayıs/Haziran 692'ye tarihlenmektedir.

694/95'te Yahya, Medine valiliğine tayin edildi. Ertesi yıl Şam'a geri çağrıldı; bu sırada Malatya ve el-Massisa genel çevresinde Bizanslılara karşı bir yaz seferi düzenledi. 697/98'de, Marj al-Shahm'daki Bizans kalesine karşı bir sefer düzenledi. Bu, 698/699'da gerçekleşmiş olabilir. Yahya 700'den önce öldü. Kûfî Arap alfabesiyle "Rabbim Yahya bin Hakem'e merhamet etsin ve onu affetsin" yazan mezar taşı, Golan Tepeleri'ndeki Katzrin'de bulundu.

Ailesi ve soyu

Yahya'nın Medine valiliği sırasındaki eşlerinden biri, Muhammed'in önde gelen arkadaşlarından Abdurrahman bin Avf'ın kızı Ümmü'l-Kasım el-Sughra idi. Yahya'nın oğlu Yûsuf, Abdülmelik'in saltanatının sonlarına doğru Musul valisi olarak görev yaptı ve torunu Yahya bin Hür, sırasıyla 727-732 ve 732'de aynı eyalette görev yaptı. Yahya'nın kızlarından biri olan Amina, Abdülmelik'in halife olacak oğlu Hişâm ile evlendi. Daha sonra başka bir kızı, annesi Zeyneb bint Abdurrahman gibi güzelliği ve şaraba olan düşkünlüğüyle tanınan Ümmü Hakim, Hişam ile evlendi ve Süleyman, Mesleme, Yezîd Afkam, ve Muaviye dahil son beş oğlunu doğurdu. Muaviye bin Hişâm'ın oğlu Abdurrahman, 756'da günümüz İspanya'sında Kurtuba Emirliği'ni kurdu.

Kaynakça

Özel

Genel

• Ahmed, Asad Q. (2010). The Religious Elite of the Early Islamic Ḥijāz: Five Prosopographical Case Studies. Oxford: University of Oxford Linacre College Unit for Prosopographical Research. ISBN 978-1-900934-13-8. 
• Crone, Patricia (1980). Slaves on Horses: The Evolution of the Islamic Polity (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-52940-9. 
• Gil, Moshe (1997) [1983]. A History of Palestine, 634–1099 (İngilizce). Ethel Broido tarafından çevrildi. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-59984-9. 
• Blankinship, Khalid Yahya, (Ed.) (1989). The History of al-Ṭabarī, Volume 25: The End of Expansion: The Caliphate of Hishām, A.D. 724–738/A.H. 105–120. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-88706-569-9. 
• Hillenbrand, Carole, (Ed.) (1989). The History of al-Ṭabarī, Volume 26: The Waning of the Umayyad Caliphate: Prelude to Revolution, A.D. 738–744/A.H. 121–126. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-88706-810-2. 
• Intagliata, Emanuele E. (2018) [1950]. Palmyra after Zenobia AD 273-750: An Archaeological and Historical Reappraisal. Oxford: Oxbow Books. ISBN 978-1-78570-942-5. 
• Judd, Steven (July–September 2008). "Reinterpreting al-Walīd b. Yazīd". Journal of the American Oriental Society. 128 (3). ss. 439-458. JSTOR 25608405. 
• Robinson, Chase F. (2004). Empire and Elites after the Muslim Conquest: The Transformation of Northern Mesopotamia. Cambridge University Press. ISBN 0-511-03072-X. 
• Rowson, Everett K., (Ed.) (1989). The History of al-Ṭabarī, Volume 22: The Marwānid Restoration: The Caliphate of ʿAbd al-Malik, A.D. 693–701/A.H. 74–81. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-88706-975-8. 
• Madelung, Wilferd (1997). The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-56181-7. 11 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023. 
• "Museum Notes". Museum Notes. Cilt 19. New York: American Numismatic Society. 1974. s. 178, note 53. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
• Sharon, Moshe (June 1966). "An Arabic Inscription from the Time of the Caliph 'Abd al-Malik". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 29 (2). ss. 367-372. doi:10.1017/S0041977X00058900. 
• Sharon, Moshe (2004). Corpus Inscriptionum Arabicarum Palaestinae (CIAP): D-F. Volume Three. Leiden and Boston: Brill. ISBN 90-04-13197-3.