Fridrih Šlejermaher

Fridrih Šlejermaher (nem. Friedrich Schleiermacher, Breslau, 21. novembar 1768 — Berlin, 12. februar 1834) nemački je filozof, teolog i profesor, jedan od najznačajnijih predstavnika protestantske teologije i utemeljitelj savremene filozofske hermeneutike.

Biografija

Šlejermaher je rođen 1768. u Breslau, gradu u Šleskoj pokrajini tadašnje Kraljevine Pruske (danas Wroclav u Poljskoj). Njegov deda Danijel bio je pastor povezan s cionitima, a otac Gotleb kalvinistički kapelan u pruskoj vojsci. Fridrich je školovanje započeo u moravskoj školi u Niskiju u Gornjoj Lužici i Barbiju kod Magdeburga, međutim pijetistička moravska teologija nije ga zadovoljila i uz očev nevoljni pristanak upisao se na Univerzitet u Haleu, instituciju koja je prigrlila racionalistički duh Vulfa i Semlera.

Još u ranim tekstovima Šlejermaher je razrađivao shvaćanje religije kao sentimenta direktne zavisnosti od beskonačnog, prema kojem je individua isključivo samoprikaz beskonačnog i njegovo pojedinačno postojanje. Saglasno tom počivanjem na grudima beskonačnog, pojedinac može prekoračiti svoju prostorno-vremensku uslovljenost odnosno „ropsko bitisanje” Kantove transcendentalne filozofije. Na osnovi pretpostavki da je bit religije zrenje i osećaj univerzuma, osluškivanje i prepuštanje njegovim vlastitim prikazima i radnjama, Šlejermaher je izgradio vlastiti filozofski sistem koji se temelji na uvidu u jedinstvo uma i prirode. Dok se prirodne nauke bave ozbiljenjem prirode u umu, duhovne nauke osvetljuju tok samoozbiljenja duha u prirodi kao temelj filozofije kulture. Prema Šlejermaheru, granična „normativna” nauka među njima je dijalektika, kao platonski razumljeno „umijeće vođenja razgovora” radi same istine. To podrazumeva da je nauka dijaloška zajednica istraživača u kojoj naučne spoznaje dobivaju svoju proveru i verifikaciju. Ovim je postavio pravac savremenim teorijama intersubjektivno posredovane spoznaje i komunikacijske zajednice uopšteno.

Još je važnije njegovo utemeljenje filozofijske hermeneutike. Saglasno učenju Vulfa, Ernestija, Morusa i naročito Karl Wilhelm Friedrich SchlegelŠlegela, Šlejermaher je smatrao da se svakom tekstu pa tako i Bibliji treba pristupiti kao jezično-umetničkom proizvodu njegovih autora. Pri takvom zadatku uspostavio je i kanon „hermeneutičkog kruga” odnosno načelo da se tekstualna celina mora tumačiti iz svojih delova (i obratno). Misija razumevanja uvek se nalazi u frikciji između individualno-produktivnog i opštejezičnog, između individualnih misli i opštih načela govora. S obzirom na to, Šlejermaher je razlikovao gramatičku i psihološku interpretaciju – dok se gramatička bavi razumevanjem govora tj. time šta govornik čini od jezika i njegovih elemenata, tehnička i psihološka interpretacija bave se mislima, tj. unutarnjim govorom (meditacija) i njegovim izvanjskim priopštenjem (kompozicija), te nastankom toka glavnih i sporednih misli. Tek kada se uzmu zajedno, takve interpretacije omogućuju celinu razumevanja. Univerzalnost Šlejermaherove hermeneutike ponajpre je u njenom zahtevu za „razumevanjem tuđega govora” uopšte, čime ona postaje primenljiva na sva područja čovekovog stvaralaštva.

Od 1804. do 1807. Šlejermaher je radio kao profesor na Univerzitetu u Haleu, a 1810. bio je jedan od utemeljitelja Univerziteta u Berlinu. Jedno vreme obavljao je i dužnost sekretara Pruske akademije nauka. Godine 1809. venčao se sa Henrijetom fon Vilič i 11 godina kasnije dobio sina Nataniela čija je smrt u dobi od samo devet godina ostavila je dubok trag na Šlejermahera. Preminuo je u Berlinu 1834. od pneumonije, u 65. godini života.

Radovi

Reference

Literatura

Spoljašnje veze

• Fridrih Šlejermaher на сајту Internet Archive (језик: енглески)
• Fridrih Šlejermaher на сајту LibriVox (језик: енглески)
• Zalta, Edward N. (ур.). „Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher”. Stanford Encyclopedia of Philosophy. 
• Fridrih Šlejermaher на сајту WorldCat (језик: енглески)
• Infography about Friedrich Schleiermacher
•  Böhme, Traugott (1920). „Schleiermacher, Friedrich Ernst Daniel”. Encyclopedia Americana.