Sünnilik

Ehl-i Sünnet ve'l-Cemâat ("mânevî alanda çizilen yolu benimseyenler"), kısaca Ehl-i Sünnet ya da Sünnîlik (Arapça: أهل السنّة ehlü’s-sünne), İslâm dininin Dünya üzerindeki iki büyük kolundan biri (diğeri Şîa) ve %77-80'lik bir oran ile en büyük mensubunun bulunduğu mezhepler grubudur. Zaman zaman Sünnî İslam veya Sünnî mezhebi ifadesi de kullanılır. Günümüzde Sünnîlik, kendi içerisinde günümüzde yaşayan iki akaid mezhebi (Mâtürîdiyye - Eş'ariyye), dört fıkıh mezhebini (Hanefî, Şâfiî, Mâlikî, Hanbelî) içermektedir.

Sünni itikad mezhepleri

• Eş'ariyye - Ebü'l-Hasan Eş'arî (ö. 324/935-36) tarafından kurulan kelâm mektebi.
• Mâtürîdîlik - Ebû Hanîfe (ö. 150/767) ve Mâtürîdî’nin (ö. 333/944) görüşleri etrafında oluşan kelâm mektebi.

Sünni fıkıh mezhepleri

Sünni fıkıh mezhepleri Hanefi, Şafiî, Maliki ve Hanbeli mezheplerinden oluşur. Bu dört mezhepten ilki olan Hanefî mezhebi Mâtûridîlik'e bağlı iken Hanbeli, Şâfiî ve Mâlikîler Eş'ârîye bağlıdırlar. Ehl-i Sünnet'in İtikadi mezhepleri olan Eş'ârî ve Mâtûridî mezhepleri arasında inançsal açıdan büyük farklılık yoktur. Fıkhi konularda yani uygulama ve ibadetlerde dört fıkhi mezhep arasında bazı farklılıklar görülür.

Hanbelî mezhebinden ayrılan Takıyyüddin İbn Teymiyye ve İbn Kayyim el-Cevziyye gibi alimlerin fıkhi görüşleri günümüzde, 18. yüzyılda Arabistan'da dinsel ve siyasal bir hareket olarak ortaya çıkan Vehhâbîlik çerçevesinde yorumlanmış biçimiyle varlığını sürdürmektedir. İbn-i Teymiyye'nin görüşlerini daha aşırı yola sokan Suudi Arabistan Vehhabileri'dir. Vehhabiler'in bazı itikadi inançları Ehl-i Sünnet'ten farklıdır. Bu sebeple bazı Sünniler, Vehhabileri Ehli Sünnet'ten saymazlar.

Sünni mezhepler (fıkıh okulları) dört tanedir:

• Hanefî mezhebi
• Şâfiî mezhebi
• Malikî mezhebi
• Hanbelî mezhebi

Bu dört Sünni fıkıh okulu dışında da fıkıh okulları olmasına karşın daha az sayıda izdeşe sahip olmuş ve diğer dört mezhep dışında daha az tanınmışlar ve zamanla yok olmuşlar ve izdeşleri tarafından kayıt altına alınamamışlardır.

Sünniler, her Müslümanın bu mezheplerden birini benimseyip, uygulamalarını seçtikleri bu mezhebe göre yapmaları gerektiğine inanırlar ve mezheplerin birleştirilmesi denen Telfik-i Mezahib'i uygun (câiz) görmezler.

Hadis ve sünnet anlayışı

Kur'an'ın İslâm dinindeki yeri tüm Müslüman gruplarca benimsenmekle birlikte hadis konusunda çeşitli İslami grupların farklı anlayışlara sahip oldukları bilinmektedir. Hadisler İslamiyetin ilk dönemlerindeki peygamber ve yakınlarının ibadete, muamelat denilen dindeki çeşitli konulara ilişkin görüş ve davranışları yansıtan kayıtlardır. Müslüman bilginler peygamberin vefatından sonra İslam toplumunun karşı karşıya kaldığı sorunlara Kur'an'dan ve sünnetten sonra üçüncü kaynak kabul edilen Hadislerden delillerle çözüm getirmeye çalışmışlardır. Sünnilik, Şiiliğin aksine Muhammed döneminde yaşamış peygamberin yakınındaki tüm arkadaşlarına (Sahâbe denir) dinin güvenilir kaynağı olarak yaklaşmakta olduğundan çeşitli Hadis bilginlerinin hadis kriterlerine uygun buldukları tüm hadisleri hangi sahabe kanalıyla gelirse gelsin kabul etmektedir. Yine Sünnilik ilk dört halifeyi (Ebû Bekir, Ömer, Osman ve Ali) Muhammed'den sonra gelen güvenilir ve tazime layık dini kişilikler olarak kabul ederler. Oysa Şiiler ilk üç halifeyi (Ebu Bekir, Ömer ve Osman) Ali'nin elinden halifeliği çeşitli yollarla gasp etmiş kişiler olarak bakıp tazim göstermezler. Şiilerin bir kısım sahâbeyi güvenilmez kabul edip sadece on iki imamdan gelen hadisleri doğru ve güvenilir (sahih) kabul etmesine karşılık Sünniliğin güvenilirliği tüm sahabeyle genişlettirmesi her iki grubun hadis külliyatlarında bir kısım farklılıklar bulunmasına yol açmıştır.

Sünni İslam anlayışında peygamberden aktarıldığı güvenilir (sahih) kabul edilen "Sahihayn" diye tanımlanan hadis kitapları şunlardır:

• el-Câmiu's-Sahîh (Muhammed b. İsmâil Buhârî)
• el-Câmiu's-Sahîh (Müslim b. Haccâc)

İçeriği tamamen sahih kabul edilmemekle beraber çok meşhur olanlar şunlardır:

• es-Sünen (Nesâî)
• es-Sünen (Ebû Dâvûd es-Sicistânî)
• el-Câmiu's-Sahîh (Tirmizî)
• es-Sünen (İbn Mâce)
• Mâlik b. Enes'in el-Muvatta'sı
• Ahmed b. Hanbel'in el-Müsned'i

İçeriği tamamen sahih kabul edilmemekle beraber günümüze ulaşıp da diğerleri kadar meşhur olmamışları ise şunlardır: Sahih literatürü:

• Sahih ibni Huzeymâ
• el-Müsnedü's-Sahîh

Müstedrek ve Mustahreç literatürü:

• Hâkim en-Nîsâbûrî'nin el-Müstedrek 'i
• Makdisi'nin Müstahrec'i
• Ebu 'Avâne'nin Müstahrec'i
• Ebu Nu'aym'ın Müstahrec'i

Müsned literatürü:

• Ebû Nu'aym'ın Müsned-i Ebu Hanîfe'si
• Ebu Ya'lâ el-Mevsılî'nin Müsned'i
• Dârimî'nin Müsned'i
• İbnü'l-Cü'd'ün Müsned'i
• Humeydî'nin Müsned'i
  • Bezzâr'ın Müsned'i
  • Kudâ'î'nin Müsned'i
  • İbn Ebi Usâme'nin Müsned'i
  • İbn Ebi Şeybe'nin Müsned'i
  • Rûyânî'nin Müsned'i
  • Taberânî'nin Müsnedü'ş-Şamiyyîn'i
  • Tayâlisî'nin Müsned'i
  • Ebu'l-Abbâs Serrâc'ın Müsned'i
  • İshâk b. Râhûye'nin Müsned'i

  Mu'cem literatürü:

  • İbn 'Asâkir'in Mu'cem'i
  • Taberânî'nin Mu'cem-i Kebîr'i
  • Taberânî'nin Mu'cem-i Evsat'ı
  • Taberânî'nin Mu'cem-i Sağîr'i
  • Ebu Ya'lâ el-Mevsılî'nin Mu'cem'i

  Sünen literatürü:

  • Sünen-i Nesâî Kübrâ
  • Sünen-i Beyhaki Kübra
  • Sünen-i Beyhaki Sağîr
  • es-Sünen
  • Sünen-i Dârekutnî
  • Sünen-i Sa'îd b. Mansûr
  • İbn Ebi Âsım'ın es-Sünnet'i
  • Ebu Bekir b. Hallâl'ın es-Sünnet'i

  Musannefler:

  • Abdürrezzâk es-San'ânî'ın el-Musannef'i
  • İbn Ebî Şeybenin Musannef'i
  • İbn Cüreyc 'in Musannaf İbni Cureyc'i (günümüzde var olduğu bilinmiyor)

  İman ve edep literatürleri:

  • Muhammed b. İsmâil Buhârî'nin el-Edebü'l-Müfred'i
  • Beyhakî'nin Şu'abü'l-Îmân'ı
  • İbn Mende'nin Kitâbü'l-Îmân'ı
  • Beyhakî'nin Mekârimü'l-Ahlâk'ı
  • İbnü's-Sünnî'nin Amelü'l-Yevm ve'l-Leyle'si
  • Nesâî'nin Amelü'l-Yevm ve'l-Leyle'si

  Hanefîler'in Hadis kitapları:

  • Ebu Yûsuf'un Kitabü'l-Âsâr'ı
  • Muhammed Şeybani'nin Kitabü'l-Âsâr'ı
  • Muhammed Şeybâni'nin Muatta'sı
  • Tahâvî'nin Şerhu Müşkili'l-Âsâr'ı
  • Tahâvî'nin Şerhu Me'âni'l-Âsâr'ı
  • Murtaza Zebîdî'nin el-Ukûdü'l-Cevâhir'i

  Ayrıca bakınız

  • Selefiyye
  • Selef-i Salihin
  • Vehhâbîlik
  • Şîa

  Kaynakça