Çubuk, Ankara

Çubuk, Ankara ilinin bir ilçesidir. Ankara il merkezine 35 km uzaklıktadır. Osmanlı Devleti'nde Fetret Devri'ni başlatan Ankara Savaşı, Çubuk Ovası'nda gerçekleşmiştir. Türkiye'nin ikinci en büyük uluslararası havaalanı olan Esenboğa Uluslararası Havalimanı ilçe sınırları içerisinde yer alır.

Köken bilimi

Çubuk ve civarı Anadolu'nun Türkler tarafından fethi sırasında ilk ele geçen yerlerdendir. Bu bölgeyi, Selçuklu komutanlarından Çubuk Bey ele geçirmiştir. Çubuk adının buradan gelmiş olabileceği konusunda görüşler bulunmaktadır. Çubuk'un ilk adının Çubukabad (Çubuk'un abat ettiği yer) olması da bu görüşü desteklemektedir. Çubuk ilçesine bağlı olan Kışlacık, eski adı Ahurlar olan Yeşilkent, Yaylak, Okçular ve Çatköy köyleri de 1402 Ankara Savaşı sırasında Yıldırım Bayezid tarafından kullanılan yerler olup, kullanılış şekline göre adlandırılmıştır: Kışlacık; karargâh olarak, Yaylak; hayvan otlakları, Ahurlar; ahırların bulunduğu yer, Okçular ve Çatköy köyleri de vadiden gelecek olan düşmana karşı Osmanlı ordusu okçularının yerleştirildiği yerlerdir.

İlçenin tamamı Oğuz Boyu'nun Yazır, Kızık, Karkın, Peçenek, Çavuldur, Eymür, Büğdüz ya da Yıva kollarından gelme Türkmen'lerdir.

Buna örnek olarak köy adları örnek olarak gösterilebilir. Köy adlarının büyük bir kısmı 24 Oğuz Boyu'nun adlarından biri veya varyasyonlarıdır: Kızık, Çavundur, Büğdüz, Kargın gibi.

Toplamda 77 kırsal mahallesi bulunan ve bunların tamamı Türk olan Çubuk'ta, 4 ayrı grup vardır. Bunlar Türkmen, Çıtak, Aşiret (Alevi) ve Ovalı olarak adlandırılmaktadır. 77 köyün 19'u Alevilik inancına mensup iken 58 köy ise Sünnilik inancına sahiptir.

Tarihçe

Çubuk, ovaya ve içinden geçen çaya adını veren bir yerleşim merkezidir. Türklerin Anadolu'ya hâkim oldukları dönemde kurulan yerleşim yeri, Ankara'nın kuzeydoğusunda Karadeniz Bölgesi'nin geçiş kuşağında yer alır. Adını kurulduğu yerin yeşil olmasından almıştır. Çubuk, Ankara Savaşı ile birlikte tarihî önem kazanmıştır. İlçeyi oluşturan köylerin büyük bir kısmı Timur ile Osmanlı Devleti arasında yapılan Ankara Savaşı'nda yenilen veya yenen ordulardan geri kalanlar tarafından kurulmuştur.

İlk ve Orta Çağ'dan itibaren Kral ve İpek yolu güzergâhında bulunan ilçe toprakları, tarihî gelişim sürecinde, ister yerleşme, ister ekonomik faaliyetleri ile bazen hızlanan, bazen yavaşlayan dönemleri yaşayarak günümüze gelmiştir. Orta Anadolu bölgesinin geçiş kuşağında bulunan ilçe, Çubuk Ovası ve Çubuk Çayı'nın suladığı topraklar, dünden bugüne yerleşmenin yoğunlaştığı tarım alanlarıdır. Ankara’nın fethedilmesinden sonra kurulduğu tahmin edilen ilçe yerleşim alanı, tarih içinde Hattiler, Hititler, Frigyalılar, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklu Hanedanı ve Osmanlı hâkimiyetinde kalmıştır. Bıraktıkları tarihî kalıntı ve izler; bu uygarlıkların kültür ve uygarlığını günümüze ulaştırmıştır.

Çubuk ve çevresinde ilk yerleşen Türk boyları genellikle harabe ve yüksek yerleri seçerek yeni iskân merkezleri kurmuşlardır. Bu nedenle bölgede Roma ve Bizans dönemi izlerine rastlanır. Çubuk'ta Balıkhisar mahallesindeki kalıntılar, Camili ve Çatköy'deki kale ve kalıntıları, Güldarpı mahallesinde yapılan kazılarda bulunan mermer aslan heykeli ve Yakup Derviş mahallesindeki mezar kalıntıları Roma ve Bizans dönemine ait kalıntılardır. Ayrıca Siyemi Sultan Türbesi, Kutuören Köyü Camii, Melikşah Köyü Taş Hamamı, Mahmutoğlan Köyü Camii ve Çubuk Karşıyaka Camii tarihî eserlerdendir.

Türklerin bölgeye yerleşmelerinin, Ankara'nın fethinden sonra gerçekleştiği kabul edilmektedir. Bölgeye gelen Türkler askerlerinin yanında ailelerini, gelenek, göreneklerini, inançlarını ve yol boyunca kazandıkları maddi, manevi kültür değerlerini de yanında getirmişlerdir.

İlçede bulunan Sele Mahalleninde türbesi olan Şah Kalender Veli, bir derviş olup, Horasan'dan gelen yörüklerdendir. İlçenin Cumhuriyet Mahallesi'nde (Çubuk Lisesi yanında) daha önce bulunan ve şimdi yerinde iskân edilen binaların bulunduğu Gül Baba türbesi (Zaviye) de döneme ait izler arasında yer alır.

Horasan'dan gelen erenler, Ankara ve çevresinin Türkleşmesinde öncü olmuşlardır. İlçe ve Ankara çevresi 1354 yılında Osmanlı Devleti hâkimiyetine katılmıştır. Osmanlı kaynaklarında Çubuk Bazarı, Çubukabad aslında yerleşim yeri olarak geçer. Abad: mamur, şen ve bayındır anlamına gelir. Evliya Çelebi 17. yüzyılda doğudan batıya doğru yaptığı seferi anlatırken; Çubuk Ovası'nı 10 gün boyunca gezdiğini ve burasının 150 akçelik kaza, 7 nahiye ve 70 mahalleden oluştuğunu belirtmektedir. Evliya Çelebi seyahatnamesinden anlaşılacağı üzere ilçenin 1648 yılında bir yerleşim yeri olduğu açıktır.

1873-1882-1883-1891-1893-1900-1902 ve 1907 yılları Ankara Vilayet Salnamelerine göre; Çubuk 1873-1903 yılları arasında Ankara Vilayeti'nin Ankara Sancağına bağlı bir kazadır. 1903 yılı itibarı ile Çubukabad 88 mahallesi ile Ankara Vilayeti'ne bağlı nahiyeye dönüştürülmüştür. 1907-1910 tarihleri arası Ankara merkez kazasına bağlı bir nahiyedir. 21 Ekim 1920’de TBMM başkanı Mustafa Kemal Paşa ve bakanlar kurulu imzasıyla tekrar kazaya dönüştürülen Çubuk’ta bulunan Ravlı (Akyurt) ve Sirkeli köyleri nahiye yapılmıştır. 1990 yılında Akyurt Çubuk'tan ayrılarak ilçeye dönüştürülmüş, 2005 yılında alınan kararla da Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde yer almaya başlamıştır.

Mustafa Kemal Atatürk 1933 yılında; Melikşah Köyü'nde yer alan açık havuz şeklindeki Melikşah hamamını, 16.06.1935 tarihinde başbakan İsmet İnönü, Ali Çetinkaya, Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı binbaşı İsmail Hakkı Tekçe ile yaptığı gezide ziyaret ederek ilçeyi onurlandırmış ve halkın sıcak sevgisi ile karşılanmıştır. Çarşı merkezinde üzeri kapalı tutulan su kuyusu yanında hatıra fotoğrafı çektiren Atatürk ve maiyetindeki heyet ile birlikte şimdiki belediye binasının bulunduğu çay bahçesinde istirahat etmiş, halk ile sohbet ederek daha sonra Kışlacık Köyü ve Karagöl’ü ziyaret etmişlerdir. Aydos dağı yaylasında küçükbaş hayvancılığı geliştirmek amacıyla Mustafa Kemal Atatürk’ün emri ile yaylaya mandıra yapılmıştır. Mustafa Kemal Atatürk “Tarih, bir milletin kanını, hakkını ve varlığını hiçbir zaman inkâr edemez” diyerek tarihin önemini vurgulamıştır.

Ekonomi

İlçe ekonomisinin temeli tarım ve hayvancılığa dayalıdır. 'Esenboğa hava limanına koku salıyor' gerekçesi ile hayvancılıkta duraklama olmuştur. OSB adı altında 10 yıldır sürdürülen Organize Hayvancılık Tesislerinde çalışmalar yavaş da olsa devam etmektedir. Son yirmi yıldır Turşuculuk sektör haline gelmiştir. Dünyaca ünlü çubuk turşularının üretim merkezi konumundadır. Her yıl eylül ayının ilk haftasında çubuk uluslararası turşu ve kültür festivali düzenlenmektedir. Nüfusun büyük kısmı artık tarım yerine çevre fabrikalarda özellikle Akyurt'ta çalışanlar, Ankara'nın değişik ilçelerinde memuriyet ve işçi olarak çalışmaktadır. Emekliler için ucuz ve sakin bir yerleşim yeridir.

Eğitim

1896 yılında Çubuk Rüştiye Mektebi'nin açılışı yapılmıştır. 1900 yılında Çubukabad İbtidai Mektebi inşa edilmiştir. Ankara vilayet salnamelerine göre Çubuk Kasabasında 7 mektep vardır. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi ilçe sınırları içerisinde yer almaktadır.

Kültür

İlçede her yıl geleneksel olarak Çubuk Turşu ve Kültür Festivali, Aşure ve Birlik Günü, Akkuzulu Domates Şenliği festivalleri düzenlenir.

Çubukta Çubuk Halk Kütüphanesi, Çubuk Şehir Müzesi, Çubuk Devlet Hastanesi, Halil Şıvgın Çubuk Devlet Hastanesi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Türk Dünyası ve Komşuları Müzesi vardır. Yeşil Çubuk Parkı, Çubukabad Parkı, Doktorlar Parkı, Adnan Menderes Parkı çubuğun büyük parklarıdır. Çubuğun mesire yerleri Akbayır Köyü Ormanı, Alveren mahallesi yaylası, Hacılar mahallesi şelalesi, Yıldırım evci yaylası, Meşeli yaylası, Yıldırımelören yaylası, Aydos yaylası, Ay kayasıdır. Ayrıca Karagöl, Kayapınarı göleti, Kızılca göleti ve Kavşakkaya Barajı piknik ve dinlenme yerleri bulunmaktadır.

Nüfus

Çubuk ilçesi Ankara'nın nüfus bakımından 25 ilçesi arasında büyüklük olarak 11. sıradadır. İlçe 7 merkez mahalle olmak üzere, toplam 84 mahalleden oluşmaktadır. Merkez mahalleler hariç diğer 77 mahallenin tamamı Türkmen'dir. Sirkeli beldesi Pursaklar'ın ilçe olmasından dolayı Pursaklar ilçesine bağlanmıştır. Çubuk ilçesi doğuda Kalecik İlçesi ve Çankırı, batıda Pursaklar ve Kahramankazan güneyde Akyurt İlçesi ve kuzeyde Kızılcahamam ilçesi ile komşudur.

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Mahalleler

Çubuk'un 84 mahallesinin 8'i merkezde bulunmaktadır. Merkez mahallelerinde 73.008 kişi (% 80,5) yaşamaktadır. En uzak mahallesi ise 39,4 km uzaklıktaki Yıldırımaydoğan'dır. İlçede nüfusu en fazla olan, 19.785 kişi ile Yıldırım Beyazıt mahallesidir. Çubuk'un nüfusu 2017 yılında % 2,81 artmıştır.

Yönetim

1902 yılında ilçe olan Çubuk, 1907 yılında bucak yapılmıştır. 21 Ekim 1920 tarihinde yeniden ilçe olmuştur. 27 Temmuz 2004 tarih ve 5216 sayılı yasa ile Ankara'nın metropol ilçesi olmuştur.

Belediye başkanları

1902-1984 arası belediye başkanları

Kardeş Şehirler

Çubuk Sabinov (Slovakya) ve Maglaj (Bosna-Hersek) ile kardeş şehirdir.

Spor

1959 yılında kurulan Çubukspor 1959 ve daha yeni kurulan Çubukspor ilçeyi futbol liglerinde temsil etmektedir.

Ulaşım

Çubuk ilçe merkezi Ankara il merkezine 39 km Pursaklar ilçe merkezine 27 km Akyurt ilçe merkezine 15 km. Şabanözü ilçe merkezine 46 km. mesafededir. Ankara-Esenboğa Havalimanı Kavşağı arası 4 gidiş 4 geliş, (20 km) Havalimanı Kavşağı ile ilçe merkezi arası 3 gidiş 3 geliş (19 km) bölünmüş yoldur. Hava ulaşımı (Esenboğa Uluslararası Havalimanı) mevcut olan ilçede demiryolu ve deniz ulaşımı yoktur. Ankara - Çubuk arası EGO seferleri yanı sıra Özel Halk otobüsü seferleri mevcuttur. Ayrıca şehir içi dolmuş seferleri vardır.

1892 yılında Çubuk kazasından Ankara'ya 3000 metre şose yolu yapılmıştır. Yol üzerinde 3 köprü inşa edilmiştir.

Notlar

Kaynakça

Özel

Genel

• Yurt Ansiklopedisi. İstanbul: Anadolu Yayıncılık. 
• Bütün Yönleriyle YEŞİL ÇUBUK. Ankara-1987: Yunus AVCI, Mustafa ONAY, Mehmet KAYAN. 

Dış bağlantılar

• Çubuk Belediyesi29 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Çubuk Kaymakamlığı7 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.