قهوه تلخ

قهوهٔ تلخ یک مجموعهٔ نمایش خانگی در ژانر طنز تاریخی، به کارگردانی مهران مدیری و به تهیه‌کنندگی مجید آقاگلیان و حمید آقاگلیان است که از ۲۳ شهریور ۱۳۸۹ تا ۱ شهریور ۱۳۹۱ در قالب سی‌دی از شبکهٔ نمایش خانگی پخش شد.

فیلمنامه‌نویسی این اثر، با همکاری امیر مهدی ژوله و خشایار الوند نوشته شد. این سریال ۳۵ بازیگر اصلی دارد که می‌توان به مهران مدیری، سحر جعفری جوزانی، سیامک انصاری، محمدرضا هدایتی، هادی کاظمی، جواد عزتی، الیکا عبدالرزاقی، عارف لرستانی، رضا فیض نوروزی و سحر زکریا و همچنین غلامرضا نیکخواه اشاره نمود.

مهران مدیری که سریال‌های موفق، همچون پاورچین، نقطه‌چین، شب‌های برره، باغ مظفر و مرد هزارچهره و جایزه بزرگ را در کارنامهٔ خود جای داده؛ به گفتهٔ خود، در این مجموعهٔ تاریخی بهترین آثار خود را به نمایش گذاشته است.

این سریال به‌صورتِ هفتگی، از ۲۳ شهریور ۱۳۸۹ توزیع شد و در قالب سه سی‌دی (که هر سی‌دی حاوی یک قسمت می‌باشد) یا در قالب یک دی‌وی‌دی منتشر می‌شد؛ و در ۳۴ مجموعه که شامل ۱۰۲ قسمت می‌باشد، پخش شد و تنها دو مجموعه که حاوی شش قسمت پایانی این سریال می‌باشد، به دلایل نامعلومی ساخته نشد.

همچنین این سریال در زمان پخش خود، به عنوان موفق‌ترین سریال رسانهٔ خانگی و به عنوان پرفروش‌ترین سریال رسانهٔ خانگی لقب گرفت.

خلاصهٔ داستان

فصل اول: نیما زندِ کریمی (سیامک انصاری) که استاد تاریخ است، در مسیر تحقیق در مورد یک سلسلهٔ نامکشوفِ تاریخی (بین زندیه و قاجار)، با خوردن یک فنجان قهوهٔ تلخ در زمان سفر می‌کند و در دردسر بدی می‌افتد…

فصل دوم: بلوتوث (مهران مدیری) الماس کوه نور را می‌دزدد و با خوردن قهوهٔ تلخ، به زمان حال می‌آید. سپس درباریان با خوردن همان قهوه به دنبال او می‌روند. اما با فرار بلوتوس، امکان بازگشت به گذشته برایشان فراهم نیست…

فصل سوم: در مراسم قهوه‌خورانِ همایونی در کافی‌شاپ، درباریان به همراه شخصیت‌های جدید به زمان گذشته می‌روند…

بازیگران و شخصیت‌ها

قسمت‌ها

تولید

لوکیشن

ساخت دکور این مجموعه، از مهر ۱۳۸۸ و در مکان سابق ضبط سریال طنز شب‌های برره انجام گرفت.

موسیقی

مهران مدیری، برای تیتراژ ابتدای این سریال نیز مانند دو کار قبلی خود، شب‌های برره (موسیقی خراسانی) و باغ مظفر که از سروده‌های ملک‌الشعرای بهار استفاده کرده بود، یکی دیگر از ترانه‌های قدیمی ایران را با صدای خودش بازخوانی کرده است. تصنیف «امشب شب مهتابه»، سروده و آهنگ آن نیز ساخته علی‌اکبر شیدا است. این اثر بارها توسط خوانندگان مختلف اجرا شده است. بازسازی این آهنگ مانند شب‌های برره و باغ مظفر، توسط بهرام دهقانیار صورت گرفته است.

ساخت و انتخاب موسیقی این سریال، به عهدهٔ فرهاد مدیری، فرزند مهران مدیری بوده است. گفته شده وی برای انتخاب موسیقی‌های متنوع، آزاد بوده است.

میزان فروش

گفته می‌شود که این مجموعه، در یک روز پس از ارائه در سیستم ویدئویی، نیم میلیون نسخه فروش داشته است.

پخش

اخبار پیرامون پخش در شبکهٔ سه سیما

اصغر پورمحمدی، رئیس شبکهٔ ۳ سیمای جمهوری اسلامی ایران، در خردادماه ۱۳۸۸، در مصاحبه با خبرگزاری فارس، خبر از ساخت سریالی به کارگردانی مهران مدیری، با مضمون سال اصلاح الگوی مصرف داد.

در مرداد ۱۳۸۸، هاشم رضایت، قائم مقام مدیر شبکه ۳ سیما اعلام کرد که سریال جدید مهران مدیری، در ۵۰ یا ۹۰ قسمت برای پخش در شب‌های پاییز ساخته خواهد شد.

در مهرماه ۸۸، اعلام گردید مهران مدیری ساخت سریال جدید خود را با عنوان قهوهٔ تلخ آغاز کرده است و از اول آبان‌ماه، پخش آن شروع می‌شود. در آبان‌ماه ۸۸، این سریال پخش نشد و هاشم رضایت در مصاحبه با خبرگزاری فارس، از توقف ساخت این سریال خبر داد و علت آن را تغییر دکور اعلام کرد و خبر از پخش آن پس از دههٔ اول محرم داد.

در دی‌ماه ۸۸، اعلام شد که مجموعهٔ مهران مدیری، از اواخر بهمن ماه و پس از پایان ایام عزاداری آخر ماه صفر، روی آنتن شبکهٔ ۳ سیما خواهد رفت؛ اما سریال پخش نشد.

در خردادماه ۱۳۸۹، مهران مدیری در حاشیهٔ برگزاری نشست بررسی ویژگی طنز در آثارش در حوزهٔ هنری، اعلام کرد که وضعیت پخش این کار از تلویزیون اصلاً مشخص نیست. او گفت که برخلاف آنچه در رسانه‌ها مطرح شده، واقعاً چیزی در این زمینه مشخص نشده و تا ۱۰ الی ۲۰ روز آینده مشخص خواهد شد که آیا قهوهٔ تلخ از تلویزیون روی آنتن خواهد رفت یا به‌صورت سی‌دی پخش خواهد شد.

مرتضی میرباقری، معاون شبکهٔ ۳ سیما، در اواخر خردادماه ۸۹ اعلام کرد که قهوهٔ تلخ به کارگردانی مهران مدیری، به سفارش صدا و سیما ساخته نشده است. در نهایت در تیر ماه ۸۹، محمودرضا تخشید، مدیر گروه فیلم و سریال شبکه ۳، در نشست خبری مدیران شبکه ۳ اعلام کرد که هیچ احتمالی برای پخش این کار از تلویزیون وجود ندارد.

عزت‌الله ضرغامی، رئیس وقت صدا و سیمای ایران، پس از شروع توزیع سریال، در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۸۹ اعلام کرد: «سریال قهوهٔ تلخ را ما نساخته‌ایم و مورد تأیید ما نیست.»

توزیع در شبکهٔ نمایش خانگی

در پی برنامه‌ریزی انجام‌شده جهت پخش این سریال در شبکهٔ نمایش خانگی، می‌بایست این سریال به صورت لوح فشرده از ۲۱ شهریور ماه، در مراکز عرضهٔ فیلم و سوپر مارکت‌ها در سراسر ایران توزیع می‌گردید. این وعده محقق نشد و مهران مدیری با ارسال نامه‌ای به خبرگزاری فارس در تاریخ ۲۱ شهریور، از این بابت از مردم عذرخواهی کرد. در این نامه، وی وعده داد سریال با ۲ روز تأخیر در دسترس عموم قرار خواهد گرفت. در قسمت اول مجموعه و پیش از آغاز سریال، مهران مدیری در ویدیوی کوتاهی از مردم خواست از کپی کردن لوح‌های فشرده این مجموعه جداً خودداری کنند.

کارشناسان رسانه، دلایل احتمالی مختلفی را برای پخش نشدن سریال از شبکه ۳ سیما عنوان کرده‌اند؛ از جمله:

۱- حاصل نشدن توافق مالی تهیه‌کنندهٔ مجموعه با صدا و سیما که از اختلاف بر سر دریافت حق پخش آگهی‌های تبلیغاتی منشأ گرفته است.

۲- وجود ممیزی‌های سنگین صدا و سیما بر مجموعه‌های تلویزیونی به نمایش درآمده از آن. نبود این محدودیت در وزارت ارشاد، موجب شد تا این مجموعه با گرفتن مجوز از وزارت ارشاد، تمایل پیدا کرد که در شبکهٔ نمایش خانگی توزیع گردد.

پخش سری هفتم این سریال، به دلیل رعایت نکردن حق انتشار آن و پخش غیرقانونی قسمت‌های قبلی در شهرستان‌ها، به تعویق افتاد.

نحوهٔ توزیع در شبکهٔ نمایش خانگی

هر هفته، سه قسمت از این مجموعه، در سه عدد سی‌دی یا یک دی‌وی‌دی منتشر می‌شد. دی‌وی‌دی شامل فهرست (منو) است و از نظر کیفیت تصویر، بسیار بهتر از نسخهٔ سی‌دیِ مجموعه است. پس از پایان پخش قسمت آخر هر دیسک، تبلیغی از سریال پخش می‌شود که از طریق منوی دی‌وی‌دی در دسترس نیست. در هر دو نسخه، قبل از شروع هر قسمت، چند دقیقه تبلیغات بازرگانی پخش می‌شود. بسته‌بندی سی‌دی، مقوایی و بسته‌بندی نسخهٔ دی‌وی‌دی، قاب پلاستیکی است. قیمت نسخه‌های سی‌دی و دی‌وی‌دی، یکسان و ۲۵٬۰۰۰ ریال است.

از دست دادن درآمد احتمالی صدا و سیما

برخی پخش این سریال در شبکهٔ نمایش خانگی، به عوض تلویزیون را منجر به از دست دادن درآمد احتمالی صدا و سیما از محل فروش آگهی برای این سریال می‌دانند. در حالی که اولین گام‌های ساخت این سریال، به تشویق و توسط خود رسانهٔ ملی انجام گرفت، ولی بعداً با بررسی چند قسمت آماده شده از سریال توسط مسئولین آن سازمان، اختلاف‌ها بر سر نحوهٔ ساخت سریال و محتوای آن پدیدار شد. صدا و سیما از بابت محدودیت‌های رسانه‌ای که برای خود قائل است و برخی محافظه‌کاری‌ها، ترجیح داد پروژه را متوقف کند. این تصمیم و تشدید اختلاف نظرها، موجب تعطیلی چندروزهٔ فیلم‌برداری، بعد از ضبط قسمت ۴۰ شد. اما با مذاکرهٔ تهیه‌کنندگان مجموعه با حامیان خصوصی برای تأمین مالی، ضبط سریال متوقف نشد. ممکن است صدا و سیما، با تغییر تصمیم خود از موافقت ابتدایی به مخالفت با ادامهٔ ساخت آن، درآمد احتمالی از آگهی‌های قابلِ‌فروش برای قبل و بعد و میان سریال را از دست داده باشد.

تشویق‌ها به خرید نسخهٔ اصلی مجموعه

صحبت‌های مهران مدیری پیش از آغاز مجموعه

مهران مدیری، خود شخصاً در یک قسمت ۱۰ دقیقه‌ای قبل از آغاز سریال، جلوی دوربین حاضر شده است و به‌طور مستقیم با مردم صحبت کرده است. یکی از تأکیدهای اصلی او در این صحبت‌ها، این است که مخاطبانش این مجموعه را کپی نکنند و کپی هم نخرند.

جوایز و قرعه‌کشی‌ها

برای تشویق بیشتر مردم به خرید این مجموعه، جوایزی برای خریداران بسته‌های اصل در نظر گرفته شده بود.

برخورد با متخلفان

با وجود درخواست‌های مهران مدیری مبنی بر کپی نکردن قسمت‌های مجموعه، متخلفان اقدام به قرار دادن لینک‌های دانلود سریال، در برخی وبگاهها و وبلاگهای اینترنت نمودند که با واکنش وزارت ارشاد روبه‌رو شد و این سازمان تعهد کرد در برخورد با این قبیل سایت‌ها، از ابزار تذکر و فیلترینگ استفاده کند.

دربارهٔ سریال

• تشکلی با عنوان «حامیان و دیده‌بانان حقوق حیوانات»، با انتشار بیانیه‌ای نسبت به پوشش بازیگران سریال «قهوهٔ تلخ» که بیشتر از پوست حیوانات تشکیل شده بود، اعتراض کردند. درخواست این گروه آن بود که از تبلیغ چنین پوششی که منجر به خطر افتادن حیوانات می‌شود، جلوگیری کنند.
• سری چهارم قسمت‌های این مجموعه که قرار بود ۱۰ مهر توزیع شود، به دلیل هم‌زمانی با سالروز درگذشت جعفر صادق (امام ششم شیعیان)، توزیع نگردید و روز سه‌شنبه سیزدهم مهرماه توزیع شد.
• مهران مدیری، به دلیل مصادف شدن توزیع سری دهم این مجموعه با روز جهانی ایدز، در ابتدای این سری در گفتگویی با مردم، در خصوص بیماری ایدز و روش‌های انتقال آن توضیحاتی به مردم ارائه کرد. وی در این مصاحبه، روبان قرمزی که نماد بین‌المللی جمعیت مقابله با ایدز می‌باشد، بر لباس خود داشت.
• توزیع سری یازدهم مجموعهٔ قهوهٔ تلخ، به دلیل فرارسیدن ماه محرم، متوقف و سری یازدهم این مجموعه که قسمت‌های ۳۱، ۳۲ و ۳۳ سریال را تشکیل می‌داد، پس از دههٔ آخر محرم توزیع گردید.
• پشت صحنه و تبریک عید بازیگران، در دو سی‌دی به همراه مجموعهٔ نوزدهم، قبل از عید توزیع شد و به همین دلیل، قیمت این مجموعه ۴۵۰۰ تومان بود.
• مجموعهٔ بیستم قهوهٔ تلخ، پس از عید ۹۰ و بعد از گذشتن چند روز از وعدهٔ مدیری، با حذف شخصیت امیرحسین رستمی (پسر جهانگیر شاه) توزیع شد.
• در پایان مجموعهٔ بیست‌وپنجمِ سریال، مهران مدیری کارگردان سریال، در ویدئویی پیش از فیلم، ضمن سپاس‌گزاری از مردم به خاطر همراهی ایشان، از آنان خواست که تا یک ماه دیگر منتظر سری جدید مجموعه با حال‌وهوای جدیدتری باشند. وی دلیل آن را یکنواخت شدن آن خواند. اما پس از گذشت چندماه، وعدهٔ مهران مدیری تحقق نیافت و مجموعهٔ ۲۶ به‌صورت قاچاق به بازار آمد.
• در تاریخ ۲۴ آذر ۱۳۹۰، پیام کوتاهی از طرف قهوهٔ تلخ به شرکت‌کنندگان قرعه‌کشی، مبنی بر لو رفتن سری ۲۶ سریال قهوه تلخ ارسال شد. در این پیام، از مردم خواسته شده بود از خرید نسخهٔ تقلبی خودداری نمایند و منتظر نسخهٔ اصل بمانند.
• در پی نامعلوم بودن ادامهٔ فیلم‌برداریِ مجموعهٔ قهوهٔ تلخ، بازیگران قراردادهای خود را فسخ کرده‌اند و احتمالاً ادامهٔ قهوه تلخ (مجموعهٔ ۲۶ به‌بعد) پخش نخواهد شد.

پس از انتشار نسخهٔ قاچاق سری ۲۶ مجموعهٔ «قهوهٔ تلخ»، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ساخت ادامهٔ این سریال را به حالت تعلیق درآورد تا تکلیف نسخهٔ قاچاق روشن شود…

بنابراین گزارش، پس از گذشت چند ماه، سرانجام تکلیف مجموعهٔ «قهوهٔ تلخ» روشن شد و تهیه‌کنندگان مجموعه قصد دارند قسمت‌های جدید این سریال را بسازند. علی‌رغم برخی اخبار منتشر شده مبنی بر پایان «قهوهٔ تلخ» در دو قسمت اخیر، سازندگان آن قصد دارند داستان را به روال قبل ادامه دهند. این مجموعه از ۱۲ اردیبهشت ۹۱، مثل روال قبل پخش می‌شود.

همچنین سازندگان این مجموعه، از رفتن به آینده پشیمان شدند و قرار است در سری ۲۶ و ۲۷ و ۲۸، فقط داستان در زمان حال روایت شود و دوباره اهالیِ قهوهٔ تلخ به دربار خودشان برگردند…

• به گفتهٔ خشایار الوند و امیر مهدی ژوله، این سریال ۱۰۸ قسمت (۳۶ مجموعه) شده است و از مجموعهٔ ۲۹ به بعد، همهٔ درباریان به همراه آدم‌های جدید به گذشته می‌روند و داستان در گذشته روایت می‌شود.
• انتظار برای دریافت جوایز

برندگان آپارتمان این مجموعه، بعد از دو سال جوایز خود را دریافت نکردند. در همین راستا، مسعود ناطقی جهرمی با جام جم مصاحبه کرد.

• «قهوهٔ تلخ»، موضوع نخستین پایان‌نامه کارشناسی ارشد، در حوزه شبکه نمایش خانگی:

بنابر گفته‌های این دانشجو، بیش از ۷۰ درصد از شهروندان تهرانی معتقدند که سریال قهوهٔ تلخ، در نگاه تأثیرگذار به آسیب‌های فرهنگی موفق بوده و به ترتیب پیام‌هایی با محتوای آموزشی، طنز، انتقادی و واقع‌گرایی داشته است. از دیدگاه مخاطبان، صداقت، افزایش تلاش برای رفاه خانواده، انعطاف‌پذیری در مورد نظرات دیگران، رعایت حقوق دیگران، کمک به دیگران، شرکت در فعالیت‌های خیریه، برخورد بیش از پیش با خون‌سردی، ترجیح به بودن در کنار خانواده، کاهش بدگویی از دیگران، کاهش تمسخر، استهزا و رفتار نامناسب، از جمله رفتارهایی بود که پس از مشاهدهٔ سریال قهوهٔ تلخ در آن‌ها تقویت شده بود.

• پس از مدتی، مهران مدیری در ویدئویی، توضیحاتی در مورد اینکه چرا قهوهٔ تلخ قسمت پایانی نداشت و همچنین تکلیف جوایز وعده‌داده‌شدهٔ این مجموعه و همچنین خبر ساخت مجموعهٔ جدید او را می‌داد.

ادعای اهدای یک بسته از دی‌وی‌دی‌های این سریال به محمود احمدی‌نژاد و ائمهٔ جمعه، با واکنش‌های متفاوت موافقان و مخالفان آن روبه‌رو شد.
برخی داستان این سریال را یک اقتباس از کتاب ماشاءالله خان در دربار هارون‌الرشید، چاپ ۱۳۵۴ و به قلم ایرج پزشک‌زاد می‌دانند.

• در این سریال، شخصی به نام اختر الملوک وجود دارد که در دنیای واقعی، دختر ناصرالدین شاه بوده و و در یک‌ماهگی فوت کرده است
• برزو ارجمند با انتشار پستی در اینستاگرام پیشنهاد داد که قسمت آخر سریال قهوهٔ تلخ مهران مدیری بعد از ۱۲ سال ساخته شود.

این بازیگر با انتشار تصاویری از سریال «قهوهٔ تلخ» نوشت:

«پرخاطره‌ترین کارم در این ۲۷ سال، کنار یک گروه درجه یک، بازیگرهای خلاق و کاربلد، کاری پر از لذت که از خاطر هیچکدوم از ما پاک نمی‌شه، خدا رحمت کنه عارف، خشایار، آقای جوانشیر، که هرکدوم سهم ویژه‌ای تو این کار داشتن، هنوز هم معتقدم قسمت پایانی این کار باید ساخته بشه حتی بعد از دوازده سال.»

• سیامک انصاری در سال ۱۳۹۵ در مصاحبه با فریدون جیرانی به اینکه در پشت صحنه به عنوان مجری طرح هم حضور داشته اشاره کرد و گفت فروش قهوه تلخ با وجود کپی ها بی نظیر بوده چیزی که دیگر الان آن حجم از توجه مخاطبان را دریافت کردن رویایی به نظر می رسد و همه مخاطبین از ما می پرسند قسمت آخر چه شد؟( قرار بوده شش قسمت دیگر ساخته شود و سریال به پایان برسد با اینکه تمام قسمت ها را ظبط کرده بودند و فقط یک قسمت مانده بوده با دستور مقامات بالا یک هفته به تمام شدن پروژه، کار برای همیشه تعطیل شد و دیگر مخاطبین هیچوقت پایان سریال را نخواهند دید کمابیش عوامل گفته اند که در پایان آقا محمد خان قاجار به تهران و کاخ جهانگیر شاه حمله میکند و آنچه قبلا هم در تاریخ نوشته شده اتفاق می‌افتد ) با اینکه تهیه کننده گان سریال حمید و مجید آقاگلیان به بازیگران دستمزهایشان را پرداخت نمیکردند با این حال بازهم بازیگران دور هم جمع شده اند و تصمیم گرفته اند که سریال را بازی کنند با وجود خستگی دو سه ساله کار ، چون کار سخت و سنگین بوده است ، با تمام حواشی و تنگ نظری ها و دستورات بازهم به علت استقبال بی نظیر مردم سریال قهوه تلخ توانسته به بهترین سریال نمایش خانگی در زمانی که سی دی آن در فروشگاه ها عرضه میشد تبدیل شود و در یاد ها بماند کاری که کمتر کارگردانی میتواند از پس آن بربیاید قهوه تلخ یکی از بهترین کار های کارنامه مهران مدیری به عنوان کارگردان است .همچنان هم در فضای مجازی قسمت هایی از سریال بازدید های زیادی میگیرد و مردم بعد از این همه سال بازم در شبکه های اجتماعی مثل یوتیوب آپارات و پلتفرم ها و حتی تلگرام سریال را قسمت به قسمت می‌بینند و لذت میبرند .

جوایز و نامزدها

منابع

پیوند به بیرون

• قهوه تلخ در بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها (IMDb)
• پورمحمدی: بازبینی ۵ قسمت از سریال قهوه تلخ ۶ اردیبهشت ۱۳۸۹
• گزارش تصویری مراسم قرعه کشی قهوه تلخ
• «قهوه تلخ»، موضوع نخستین پایان‌نامه کارشناسی ارشد در حوزه شبکه نمایش خانگی