Lijst van rooms-katholieke religieuze gemeenschappen

Deze lijst bevat een overzicht van religieuze gemeenschappen in de Rooms-Katholieke Kerk. Het begrip 'religieuze gemeenschappen' heeft in deze context betrekking op pauselijk of bisschopelijk goedgekeurde instituten van gewijd leven (waarvan de leden religieuze geloften afleggen) en gemeenschappen van apostolisch leven (waarvan de leden geen geloften afleggen). De eerste groep is de omvangrijkste; hiertoe behoren alle kloosterorden en de meeste congregaties. Al deze gemeenschappen vallen onder het kerkelijk (of canoniek) recht; sommige meer specifiek onder het pauselijk (pontificaal) recht, andere onder het bisschoppelijk (diocesaan) recht. Niet opgenomen zijn broederschappen, sodaliteiten en andere zogenoemde 'gemeenschappen van Christus-getrouwen', waarvan het lidmaatschap een vrijblijvender karakter draagt.

De lijst telt circa 1700 organisaties, waarvan verreweg de meeste tot de Rooms-Katholieke Kerk in engere zin (de Latijnse Kerk) behoren. Enkele tientallen orden en congregaties behoren tot de Syro-Malabar-Katholieke Kerk of een van de andere oosters-katholieke kerken. Deze kerkgenootschappen zijn geaffilieerd met de Latijnse Kerk; ze erkennen het gezag van de paus en worden om die reden tot de Rooms-Katholieke Kerk in bredere zin gerekend. Uitdrukkelijk niet opgenomen zijn oosters-orthodoxe, oriëntaals-orthodoxe, oud-katholieke en anglicaanse orden en gemeenschappen.

Toelichting

De lijst is in beginsel alfabetisch geordend naar afkorting, maar is op verschillende manieren sorteerbaar (klik op de pijltjes ▼ of ▲). Er bestaan in de katholieke kerk geen eenduidige regels voor het gebruik van namen en afkortingen van religieuze gemeenschappen. Hoewel de meeste organisaties een min of meer officiële Latijnse naam hebben (soms in meerdere varianten), wordt in het dagelijks gebruik vaak de voorkeur gegeven aan de naam in de landstaal, de taal van het land waar men gevestigd is. Die plaatselijke benaming kan een letterlijke vertaling van de Latijnse naam zijn, maar kan ook daarvan afwijken. De afkorting kan afgeleid zijn van (een deel van) de officiële Latijnse naam of van de naam in de landstaal. Omdat sommige orden of congregaties in de loop der jaren (of eeuwen) van naam zijn veranderd, en de nieuwe, officiële naam in sommige gevallen niet in alle delen van de wereld ingang heeft gevonden, kunnen namen en afkortingen plaatselijk variëren. Fusies en afscheidingen kunnen eveneens tot naamsverwarring leiden. Soms worden verschillende namen en afkortingen naast en door elkaar gebruikt. Van een aantal organisaties is geen afkorting bekend.

In dit overzicht worden afkortingen van religieuze organisaties met hoofdletters en afkortingspunten genoteerd. In de praktijk worden ze vaak met kleine letters en/of zonder punten geschreven, met name bij gebruik als postnominale letters door leden van religieuze gemeenschappen. De postnominale letters zijn meestal niet uniek. Zo worden de afkortingen C.S.J. of S.S.J. gebruikt door een twintigtal congregaties uit diverse landen, die op één na alle gewijd zijn aan Sint-Jozef, en waarvan sommige historisch gezien connecties met elkaar hebben en andere niet. Veel congregaties worden tot een 'religieuze familie' gerekend, omdat ze de kloosterregel van een bepaalde orde volgen. Meestal gebruiken ze dan tevens de afkorting van die orde, al dan niet met aanvullende letters. Bekende religieuze families zijn de benedictijnen en benedictinessen (afkorting: O.S.B.), de franciscanen en franciscanessen (O.F.M. of O.S.F.), de dominicanen en dominicanessen (O.P.), de augustijnen en augustinessen (O.S.A.) en de ursulinen (O.S.U.). Een voorbeeld van een congregatie uit de 'dominicaanse familie' die de afkorting O.P. benut, is die van de dominicanessen van de Heilige Familie uit het Nederlandse Neerbosch. De dominicanessen van Sint-Rosa van Lima uit het Venezolaanse Mérida gebruiken die afkorting echter niet; zij hebben gekozen voor de afkorting HH.DD., afgeleid van hun Spaanstalige benaming Hermanas Dominicas. De dominicanessen van Onze-Lieve-Vrouw van de Rozenkrans uit het Belgische Lubbeek maken, voor zover bekend, van geen enkele afkorting gebruik, evenmin als hun Congolese dochtercongregatie.

Onderstaande lijst is een selectie uit de duizenden religieuze gemeenschappen die in de loop van tweeduizend jaar christendom hebben bestaan. Niet vermeld worden de vele honderden seculiere kapittels, die in het verleden verbonden waren aan belangrijke kerken en kathedralen en die plaatselijk soms grote macht uitoefenden. Evenmin opgenomen zijn begijnhoven en conventen, die vaak zelfstandig, soms buiten het bisschoppelijk toezicht opereerden. Van de religieuze gemeenschappen die wel op de lijst staan vormen de vrouwelijke een overweldigende meerderheid (circa 80%). Tot aan het einde van de middeleeuwen hielden mannelijke en vrouwelijke kloosterorden elkaar numeriek in evenwicht, maar vanaf de zeventiende eeuw nam het aantal vrouwelijke congregaties in verhouding sterker toe. De meeste religieuze gemeenschappen ontstonden in de negentiende of vroege twintigste eeuw, vele daarvan in Zuid-Europa en Frankrijk. Een groot deel van de 'jongere' congregaties uit de tweede helft van de twintigste eeuw en de 21e eeuw is gesticht in niet-westerse landen, onder andere in India, Mexico en Brazilië. In België zijn in de loop der eeuwen zo'n zestig kloosterorden en congregaties gesticht; in Nederland circa vijftig. De lijst kan ongetwijfeld nog worden uitgebreid.

Lijst van religieuze gemeenschappen

Zie ook

• Kloosterorde#Indeling van rooms-katholieke kloosterorden
• Congregatie (kloostergemeenschap)#Lijst van mannelijke congregaties
• Congregatie (kloostergemeenschap)#Lijst van vrouwelijke congregaties
• Seculier kapittel#Seculiere kapittels in de Nederlanden
• Begijnhoven in Vlaanderen#Lijst van Vlaamse begijnhoven
• Zusters Franciscanessen