نظریه سیر تاریخی (به انگلیسی: Theory of historical trajectory) برگرفته از نظریه ماتریالیسم تاریخی کارل مارکس است. این نظریه توسط اریک الین رایت (۹ فوریه ۱۹۴۷–۲۳ ژانویه ۲۰۱۹) مارکسیست تحلیلی، جامعهشناس آمریکایی و متخصص قشربندی اجتماعی، تحلیل و ارائه شدهاست.
به باور رایت، در حالی که نظریه مارکس در مورد تغییر اجتماعی اغلب منسوخ تلقی میشود، با این وجود این بهترین تلاش برای ساخت یک نظریه علمی جهت جایگزینی نظام سرمایهداری است. مارکس تلاش کرد تا نظریه جبرگرایی عدم امکان نظام سرمایهداری در درازمدت را توسعه دهد. به باور مارکس، همان مسایلی که باید سرمایهداری را درهم بشکند، باید ابزاری را برای ظهور جامعه جدید، دموکراتیک تر و برابرتر فراهم سازند.
رایت پنج بحث اصلی را در اندیشه مارکس مشخص میکند.
در اینجا، مارکس ادعا میکند جایگزینی نظام اقتصادی دیگر با سرمایهداری امری اجتناب ناپذیر است زیرا در طول زمان شرایطی را ایجاد میکند که دیگران نمیتواند در آن کار کنند. این بخش از استدلال مارکس پیشبینی نمیکند که چه نوع نظامی جایگزین سرمایهداری میشود بلکه صرفاً بر ماهیت خودویرانگری نظام سرمایهداری تأکید میکند. این پیشبینی مبتنی بر چهار روندی است که مارکس مشاهده کرد:
یک بحث مرتبط و نظری تر که مارکس در اینجا مطرح کرد مبتنی بر نظریه ارزش کار بود (تنها کار، ارزش تولید میکند). مارکس باور داشت با توجه به اهمیت فزاینده عوامل غیرکارگری (و به تعبیر نظریه کار، غیرسودآور)، سود کاهش مییابد و در نهایت به صفر نزدیک میشود. این معمولاً گرایش به کاهش نرخ سود نامیده میشود.
این احتمال نتیجه این واقعیت بود که سرنگونی سرمایهداری در درجه اول باید توسط طبقه کارگر انجام میشد و بنابراین پس از انقلاب، طبقه کارگر قدرت را در دست میگیرد و چون بیشترین تأثیر را داشت پس نظم نوین جهانی را شکل میدهد.
رایت نظریهای را که توسط مارکس ارائه شدهاست توصیف میکند: درخشان، اگر در نهایت رضایت بخش نباشد.
Owlapps.net - since 2012 - Les chouettes applications du hibou