Cate Blanchett

Catherine Élise Blanchett, ezagunagoa Cate Blanchett izenaz (Melbourne, Australia, 1969ko maiatzaren 14a — ), aktore eta ekoizle australiarra da.

Zinemako lau sari garrantzitsuenak irabazi dituen aktore bakarretako bat da: bi Oscar sari, lau Urrezko Globo, lau BAFTA sari eta Aktoreen Sindikatuaren hiru sari. Hollywoodeko Fama pasealekuan ere badu izar bat. 2023an, Rolling Stone aldizkariak bizirik dagoen aktore onena izendatu zuen.

90eko hamarkadaren hasieran ekin zion bere ibilbideari tauletan, eta Parklands filmean egin zuen debuta 1994an. 1998an Nazioarteko kritikaren arreta erakarri zuen, Elisabet I.a Ingalaterrakoaren interpretazio nabarmenarekin. Paper horrek hainbat goraipamen eta aintzatespen eman zizkion, hala nola BAFTA bat, Urrezko Globo bat eta Oscar sarirako lehen izendapena. 2001etik 2003ra, J. R. R. Tolkien autore britainiarraren Peter Jacksonen El Señor de los Anillos trilogia zinematografikoan parte hartu zuen Galadriel elfoa izan zen El hobbit lanean oinarritutako hiru filmetan.

2004an, Martin Scorseseren El aviador filmean hartu zuen parte, Katharine Hepburn interpretatuz. Hori zela eta, kritikak txalotu egin zuen eta aktorerik onenaren Oscar saria irabazi zuen. Bere filmografiaren barruan daude, besteak beste, Babel (2006), Diario de un escándalo (2006), Indiana Jones eta kristalezko garezurraren erresuma (2008), Benjamin Buttonen kasu bitxia (2008) eta Blue Jasmine (2013).

2013. urtean, zinemako kritikak ondo hartu zuen Blue Jasmine filmean egindako interpretazioa. Horri esker, hainbat sari jaso zituen 2013-2014 denboraldian, eta film bakar batengatik zinemaren industriako lau sari komertzial garrantzitsuenak irabazi dituen aktore-taldean sartu zen: Urrezko Globoa, Bafta, Aktoreen Sindikatuaren saria eta Oscar saria. Gainera, Estatu Batuetako kritikak (Independent Spirit eta Critics' Choice Awards nabarmendu behar dira) eta nazioartekoak emandako beste sari garrantzitsu batzuk.

Blanchett eta Andrew Upton senarra dira, Sydney Theatre Companyaren zuzendari artistikoak.

2024an, Donostiako 72. Zinemaldian Donostia sarietako bat jasoko du jaialdiko aitortza nagusia, eta bera izango da kartel ofizialeko protagonista.

Biografia

Haurtzaroa eta hezkuntza

Cate Blanchett Ivanhoen jaio zen, Melbourneko (Australia) auzo batean. Robert Blanchett polizia-ofizial estatubatuarraren eta publizitateko goi-exekutiboaren eta haren emazte June eskola-maistra eta enpresaburu australiarraren (June Gamble) alaba da. Hamar urte zituela, Catek eta haren bi neba-ahizpek, Bobek eta Genevieve Blanchett ekoizle diseinatzaileak, aita galdu zuten, bihotzekoak jota berrogei urte zituela. Horregatik, Cate txikitan honelaxe definitzen du bere burua: «Neska estrobertitua, baina aldi berean itxia». Aitaren heriotzak eragin handia izan baitzuen. Hirurak seme-alabak amak hezi zituen.

Catek bigarren mailako ikasketak egin zituen Melbourneko Methoant Ladies Collegen, eta lehen saiakera artistikoak egin zituen antzerki-lanetan parte hartuz. Ondoren, Melbourneko Unibertsitatera joan zen Ekonomia eta Arte Ederrak ikastera; baina, bere etorkizun profesionalari buruz ziur ez zegoenez, utzi egin zituen ikasketak bidaiatzeko eta esperientzia hartzeko, karrera bat aukeratu aurretik. 18 urterekin, Erresuma Batura egindako bisitan, herrialdea uztera behartu zuten, visa delakoa amaitu egin zitzaion eta. Hala, Erresuma Batutik Egiptora joan zen, eta han, El Cairoko hoteleko bezero batek, han ostatu hartuta, film batean figurantea izatea proposatu zion. Eta dirua behar zuenez, parte hartzea erabaki zuen. Ekintza gustatu egin zitzaionez, Australiara itzuli zen, eta Sidneyko Arte Dramatikoaren Institutu Nazionalean izena eman zuen. 1992an graduatu zen, aktore-ibilbideari ekiteko.

Arte-hastapenak

Bere karrera Australiako antzokietan hasi zuen, graduatu eta urte berean (1992), Sofoclesen Electra lanarekin. Hortik aurrera, mundu eszenikoan barneratu zen, eta 1993an Geoffrey Rushekin batera lan egin zuen, David Mameten Oleanna antzerki-lana antzeztuz, eta 1994an Hamleten Ofelia eginez. Zinemako debuta 1994. urtean iritsi zen, Police Rescue film australiarrean paper bat lortu zuenean. Une horretatik aurrera, Cate bere jaioterriko zazpigarren artearen munduan bere lekua egiten hasi zen, Heartland eta Parklands bezalako telesailetan parte hartuz, aldi berean antzerkian lan egiten zuen bitartean.

1997an egin zuen Catek nazioarteko jauzia, Camino al paraíso zinema-ekoizpen australiar-amerikarraren bidez. Bigarren Mundu Gerran japoniarrek Sumatran preso hartutako emakume-talde baten parte gisa bigarren mailako zeregina izan arren, parte-hartze horri esker, Glenn Close eta Frances McDormand aktoreekin partekatu zituen eszenak. Esperientzia horrekin, 1997. urtean bertan, Oscar eta Lucinda filmeko protagonista izatea lortu zuen. Ralph Fiennes aktore britainiarrarekin lan egin zuen, eta Australiako Zinema Institutuko aktore onenaren izendapena jaso zuen. Lucinda Leplastrier-en interpretazio bikainari esker, bere jaioterriko kritikarik onenak ez ezik, bere karrerako rolik onenetako bat ere ekarri zion: Elizabeth filmean Elisabeth I.a Ingalaterrakoarena. Catek Lucinda oinordeko feminista australiarraren paperean izan zuen izaera gogor eta sentikorrak hunkitu egin zuen filmaren zuzendaria, Shekhar Kapur. Hain zuzen, Kapurrek Erregina Birjinaren papererako hautatu zuen Oscar eta Lucindaren trailerra ikusi eta berehala castingeko zuzendariaren bulegoan. Haren arabera, hasiera-hasieratik ez zuen zalantzarik izan. Funtsean, hiru gauza bilatzen zituen: 400 urte lehenagokoa izateko trebetasuna, une horretakoa izateko trebetasuna eta espirituan baino ez egoteko trebetasuna; eta Catek hiru baldintzak betetzen zituen. Horixe zen bere irudiak transmititzen zuen efektua. Zortea izan zuen, berriz ere Geoffrey Rushekin (Francis Walsingham pertsonaia) lan egin baitzuen.

Ospea

Elizabeth filmarekin, nazioarteko aktore onenen zerrendan sartu zen zuzenean Cate. Aktore onenaren Oscar sarietarako lehen izendapena lortu zuen eta nazioarteko kritikara eraman zuen. Lehen aldiz, kritikari guztiak bat etorri ziren: Cate Elisabeth I.a Ingalaterrako harroputza izan zen, film hasieran neska gazte ezti bat antzeztuz eta azkenean monarka beldurgarri eta zurrun bihurtuz. Handik aurrera, zinema estudioek proiektu berriak bidali zizkioten, bera protagonista zela. Baina Catek beste plan batzuk zituen. Paper horietako gehienak baztertu zituen, eta esperientzia berriak ekarri zizkioten rolak baino ez zituen onartu; adibidez, The Talented Mr. Ripley (Ripley jaunaren trebetasuna) filmean egindako interpretazioa edo Un marido ideal. Hala, Cate aktore gisa karrera profesional luzea lortzeko prestatzen ari zen, ez Hollywoodeko izar soil gisa.

Hiru urte geroago, elfoen erregina izan zen Eraztunen Jauna: Eraztunaren Elkartea Peter Jacksonek zuzendutako filmean. Galadrielen pertsonaiari eman zion irudi argiak eta naturaz gaindikoak J. R.R. Tolkienen liburuetako fanatiko gehienen onespena ekarri zion. Trilogiaren hiru filmetan parte hartu zuen, eta miresle asko erakarri zituen. Hala ere, ez zion eragotzi beste zinta independenteago batzuetan lanean jarraitzea, aktore gisa garatzeko. 2001ean Charlotte Gray interpretatu zuen, Frantziako erresistentziarekin bat egiten zuen gazte eskoziarra, izen bereko film britainiarrean, eta 2003an Veronica Guerin filmean jardun zuen, Dublingo droga-banatzaileei aurre egin zien Veronica Guerin kazetari irlandarraren benetako histoeriaren protagonista izan zen filma. Azken interpretazio horren bidez, Catek, beste behin ere bere burua gainditzeko gai zela frogatu zuen, pertsonaiari irudi mitifikatu huts bat eman ordez, mundu hobe baterako borroka egiten zuen emakume erreal baten irudia eman baitzion, ospe eta egozentrismo ukitua erakutsiz. El Señor de los Anillos trilogiaren azken emanaldia amaitu ondoren, Lan artistiko gogorrarekin jarraitu zuen, eta 2003an, Coffee and Cigarettes aurrekontu txikiko filmean bizitza paraleloei buruzkoan, eta 2004an, Life Aquatic filman hartu zuen parte.

Lanbidea sendotzea

2004. urtean Martin Scorseserekin lan egin zuen Howard Hughes estatubatuar enpresaburu handiaren film biografiko batean, Leonardo DiCapriok interpretatua. Proiektu horrekin, Catek bere bizitzako erronkari aurre egin behar izan zion, Hollywoodeko aktore klasiko handienetako bati, Katharine Hepburni, forma eman behar izan baitzion. Emaitza, ordea, bikaina izan zen. Jendea ez ezik, Zinemako Arte eta Zientzien Akademiako adituak ere gogobete zituen. Hala, 2005ean, Oscar sarietarako bigarren izendapena jaso zuen, eta, ordukoan, estatuatxoa irabazi zuen, aktore onenaren saria.

2005ean aintzatespen profesionala jaso zuen arren, 2006an Cateren itxaropen guztiak gainditu zituen. Urte hartan hiru film berri estreinatu zituen, eta horietatik hirurak Oscar sarietarako izendatu zituzten. Lehenengoa Babel izan zen, non haren zuzendariak, Alejandro González Iñárrituk, presiopean zeuden pertsonen azterketa egin baitzuen, munduari bira bat egitera bultzatzen zuten istorioen bidez. Blanchettek, Brad Pittekin batera, Marokon oporretan zegoen turista amerikar bat izan zen. Tiroketa batean murgilduta egon zen, eta larri zauritu zen. Bigarren filma Steven Soderberghen The Good German izan zen, gerraosteko Alemaniari buruzko 40ko hamarkadako zuri-beltzeko filmen estiloa berreskuratzeko saiakera, eta George Clooney eta Tobey Maguire aktore ezagunekin lan egin zuen. Eta, azkenik, hirugarrena Notes on a Scandal izan zen, zeinetan protagonismoa Judi Dench aktore britainiar beteranoarekin izan zuen. Film horretan, biek lortu zituzten Oscar sarietarako izendapenak.

Cate bere karrerako unerik distiratsuenetako bat bizi zuen, eta 2007an beste horrenbeste. Urte hartan, Caterentzat zinemako paper nagusia berreskuratu zuen, Elisabeth I.a Ingalaterrakoarena. Lehen filmean zuzendu zuen Shekhar Kapur berarekin, aktorea berriro sartu zen aurreko Elizabeth filmako pertsonaian, baina, ordukoan, hogeita hamar urte geroago, erreginaren une gorenean, Ingalaterrako Urrezko Aroa deitu zena. Elizabeth-en: urrezko aroan, Catek erregina kalkulatzaile, adimentsu, beldurgarri bati egin behar izan zion aurre, baita bere tronutik ere zaurgarria zen erregina bati ere. Bess Erregina Onari buruz egin zuen interpretazio berriak berriro ere aktore onenaren izendapena jaso zuen Oscar sarietan, eta aktorerik onena izan zen I'm not there urteko filmarekin. Horiekin, Cate gogoratua izango da zinemaren historian, urte berean Hollywoodeko Akademiak bi kategorietan izendatu zuen hamaikagarren artista gisa, eta bosgarren interpretea —lehen emakume aktorea—, jada egina zuen paper baten jarraipenarengatik bigarren izendapen bat jaso zuena. Irabazle atera ez zen arren, bi emanaldiek nazioarteko jaialdietan izan zuten ospea. Aipatzekoak dira, batez ere, Venezian Jude Quinnen I'm not there filmearengatik jasotako Urrezko Globoa eta Volpi Kopa.

Azken urteak

2008an, Catek Indiana Jones y el reino de la calavera de cristal filmean parte hartu zuen, Indiana Jonesen laugarren emanaldian; eta Benjamin Buttonen kasu bitxia filmean ere parte hartu zuen, aspalditik lagun zuen Brad Pittekin. Filma horrek hamahiru izendapen izan zituen urte hartako Oscar sarien ekitaldian. 2010ean, Ridley Scottek zuzendutako Robin Hooden legendaren bertsio zinematografiko berria estreinatu zuen. Lady Marianen papera egin zuen. Gainera, Hanna filmatu zuen, Joe Wright zuzendari britainiarrarekin egindako lehen lankidetza. Hiltzeko entrenatuta zegoen neska gazte bati buruzko ekintza-thrillerra izan zen. Zinta 2011n estreinatu zen, eta pantaila handian lehen aldiz elkartu zen Cate Blanchett Eric Bana australiarrarekin eta Saoirse Ronan aktore irlandarrarekin. 2012ko, 2013ko eta 2014ko abenduan, hurrenez hurren, Galadriel pertsonaiari bizitza eman zion berriro El hobbit trilogian. 2013an, Woody Allen zuzendariaren Blue Jasmine filmean egindako interpretazio bikainari esker, aktore onenaren Oscar, Urrezko Globo eta BAFTA irabazi zituen, besteak beste. Sari horietarako izendapen bera jaso zituen berriro 2016. urtean, ordukoan Carol filmarekin, eta kategoria berean lehiatu zen, Urrezko Globoaren kasuan, Rooney Mara filmean izan zuen lankidearekin.

Bizitza pertsonala

Senarra, Andrew Upton, gidoilari eta dramagile australiarra da, eta 1996an ezagutu zuen. Izan ere, harremana ez zen lehen begiratuko maitasuna izan. Berak aitortzen duenez: «Ni urruna nintzela pentsatzen zuen; nik, ostera, harroa zela. Horrek erakusten du zer oker egon gaitezkeen. Musu bat eman zidanean, dena aldatu zen». 1997ko abenduaren 29an ezkondu ziren Hegoaldeko Gales Berriko (Australia) Mendi Urdinak parke nazionalean, Cate Elizabeth filmatzen hasi baino lehentxeago. Ordutik hiru seme izan dituzte: Dashiell John, 2001ean jaioa, Roman Robert, 2004an, eta Ignatius Martin, 2008an.

Brightonen (Ingalaterra) hainbat urtez bizi ostean, familia osoa Sidneyra itzuli zen 2006an. Euren nortasuna Australian zegoela konturatu ziren, haiek jaio ziren tokian. Hala, Australian etxe bat erosi zuten urte berean, eta, gainera, azken semea bertan izan zuten (lehenengo biak Londresen jaio ziren). Handik, Catek bere karrera zinematografikoa Sidneyko antzerkian parte hartzearekin konbinatu zuen. Gainera, publizitate-iragarkiren batean parte hartzen du, hala nola Donna Karanen 2008ko SK-II krema-lerroan.

2015eko martxoaren 6an, senar-emazteek berretsi egin zuten alaba bat adoptatu zutela, Edith Vivian Patricia, eta Amerietako Estatu Batuetara joan ziren bizitzera.

Legatua eta irudia

Blanchett bere belaunaldiko eta XXI. mendeko aktore onenetakotzat hartzen da. Bizitzako hainbat arlotako pertsonaiak interpretatzeko duen trebetasunarengatik nabarmendu da, baita zinema-generoen sorta zabal baten buru izateagatik ere, aurrekontu txikiko film independenteetatik hasi eta sektore komertzialago bateko profil altuko filmetaraino. Era askotako azentuak ere gailendu zaizkio: ingelesa, irlandarra eta frantsesa, Estatu Batuetako hainbat erregio azentu...

Will Leitch eta Tim Grierson idazleek New Yorken pantailako aktore gisa duten erakargarritasunaz hitz egitean, adierazi zuten beren trebetasunik handiena "harremanetarako gaitasuna eta elusibitatea konbinatzeko trebetasuna zela: beti dago erabat presente eta, hala ere, eskuetatik kanpo. Beti izan da ausarta, bihozgabea eta betiereko eta irmo bera".

2019an Indie Wire kritika web guneak Blanchettek Carol filmean egindako emanaldia bigarren zinema-emanaldirik onena izan zela esan zuen. Filmean egin zuen lanari buruz idaztean, Christian Zilkok hauxe esan zuen: "Ia paper guztiak bidezko lehiakide gisa sentitzen diren lasterketa batean, Carol Airden Cate Blanchett-en bertsioa isiltasun errepresiboaren benetako sinfonia da".

Industriako emakumezko aktore kamaleoniko adierazgarrienetako bat da. I'm Not There, Elizabeth edo Manifiesto (2015) lanetan, pertsonaiak fisikoki nahiz psikologikoki eraldatuta irudikatzea eta karakterizatzea lortu du.

Blanchett estilo-ikono gisa aipatu dute prentsan, eta, sarritan, munduko ondoen jantzitako emakume zerrenden buru izan da. 2005ean, Procter & Gambleren azala zaintzeko luxuzko marka den SK-ii-ren bozeramaile eta aurpegi bihurtu zen. 2013an, Giorgio Armani nesken lurrinen markaren enbaxadorea, 10 milioi dolar ordainduta. 2019ko iragarki batean agertu zen, Fleur Fortunék filmatutako Giorgio Armani, SΡren lurrina. 2018an, Armanik iragarri zuen Blanchett konpainiaren lehen edertasun-enbaxadorea izango zela. Mundu mailan, konpainia ordezkatu zuen, azala eta makillajea zaintzeko ardurak bereganatu baitzituen, eta lurrinekin 2013rako hartutako konpromisoak bete zituen.

Blanchett edertasun- eta moda-editoreek, makillatzaileek, modelo-agentziek eta argazkilariek osatu zuten 2004an, Audrey Hepburn eta Liv Tylerren atzetik. Empire aldizkariaren 42. postuan egon zen, 2013. urtean "inoiz izan diren 100 zinema-izar sexyen zerrendan" eta 2007an zerrenda berean 31. postuan. 2020tik aurrera, Blanchett mundu osoko 300 aldizkari-ataritan baino gehiagotan agertu da, Vogue, Vanity Fair, Elle, Harper's Bazaar, InStyle, Entertainment Weekly eta Variety barne.

Filmografia

Oscar Sarietarako izendapenak

• Emakumezko aktore onenaren Oscar Saria
  • 1998 - Elizabeth
  • 2007 - Elizabeth: The Golden Age
  • 2014 - Blue Jasmine (garailea)
  • 2015 - Carol
  • 2022 - Tár
• Emakumezko bigarren aktore onenaren Oscar Saria
  • 2004 - The Aviator (Garailea)
  • 2006 - Notes on a Scandal
  • 2007 - I'm Not There

Erreferentziak

Kanpo estekak