مقیاس زمانی زمینشناسی (به انگلیسی: geologic time scale، یا geological time scale، (GTS)) تقسیمبندی تاریخ زمین به بخشهایی از زمان شامل ابردوران، دوران، دوره، دور و عصر است. این مقیاس زمانی با استفاده از اصول تعیین سن نسبی ایجاد شدهاست. به عبارت دیگر، مقیاس زمانی زمینشناسی، سیستم اندازهگیری اتفاقات مختلفی است که در دوران زندگی زمین رخ دادهاست. تمام اتفاقات مختلف، اعم از انقراضها، پیدایشها و رخدادهای زمینشناسی در آن، مشخص است. از آنجا که تفسیر تاریخ زمین، یکی از هدفهای اساسی دانش زمینشناسی است، نیاز به مقیاسی جهت تفسیر زمینشناختی تاریخ زمین، وجود دارد که آن را مقیاس زمانی زمینشناسی مینامند.
در زمینشناسی مدرن، از همان اوایل تقسیم سکانسهای ناحیهای چینهشناسی به واحدهای بزرگ و قابل تشخیص از یکدیگر، بر اساس فسیلها معمول بودهاست. چینهشناسان ابتدا مرز بین دورهها را بر اساس ناپیوستگی مشخص در آثار جانوری و گیاهی قرار میدادند. بسیاری از این مرزها امروزه نیز صحیح به نظر میرسند، زیرا بعضی از آنها تغییرات تکاملی یا انقراضی مشخصی را در موجودات نشان میدهند که در طی دوره کوتاهی از زمان در مقیاس جهانی صورت گرفتهاست. البته باید دانست که مقیاس زمانی زمینشناسی نسبی است و پس از کشف تعیین زمان به روش رادیواکتیو توانستند این مقیاس را با زمان مطلق که بر حسب سال تعیین میشود، ارتباط دهند.
از اواخر قرن ۱۷ میلادی، محققان زمینشناسی به دنبال کشف الگویی در سنگها بودند تا تشخیص واحدهای سنگی در نقاط مختلف آسانتر گردد. در زمانی که اکثر محققان معتقد بودند که لایههای سنگی نتیجه طوفان نوح است، ویلیام اسمیت نقشهبردار و زمینشناس انگلیسی برای تشخیص واحدهای سنگی که در مسیر نقشهبرداری خود قرار داشت به توالی برگشتناپذیر و یکتای فسیلهای جانوری و گیاهی در هر لایه اشاره کرد و بدینترتیب وی بهطور غیرمستقیم به تعیین سن نسبی واحدهای سنگی پرداخت. همزمان با اسمیت محققان دیگری در فرانسه به مطالعه توالی فسیلها پرداختند و الگویی در اینباره ارائه دادند. از جمله این محققان ژرژ کوویه بود که با توسعه ایده تغییر در فسیلها و پیدایش آنها توانست نتایجی در خصوص تحولات در طول تاریخ زمینشناختی زمین بهدستآورد. بدینترتیب با گذشت زمان با بررسی آثار حوادث زیستی مانند انقراضها و ظهور جانداران مختلف در لایههای سنگی (فسیلها)، حوادث زمینساختی بزرگ مانند کوهزاییها و آتشفشانها، حوادث فرازمینی مانند برخورد شهابسنگها، چرخههای میلانکوویچ و نیز با استفاده از ابزارهای تعیین سن مطلق، گامهای اساسی در جهت تعیین مقیاس جهانی زمان زمینشناسی برداشته شد. جدیدترین مقیاسهای زمانی زمینشناسی توسط کمیسیون بینالمللی چینهشناسی تهیه میشود.
زمان زمینشناسی نسبت به زمان پیدایش زمین در حدود ۴/۶ میلیارد سال پیش در نظر گرفته میشود. زمان زمینشناسی به ابردورانها (Eon)، دورانها(Era)، دورهها(Period)، دورها(Epoch) و عصرهایی(Age) تقسیم شدهاست که برای هر کدام از این تقسیمات رنگ استاندارد آن در نظر گرفته شده و در تمام نقشهها و نمودارهای تهیه شده در دنیا از این رنگها استفاده میشود. رنگهای استفاده شده برای واحدهای زمانی بر اساس طرح اتحادیه برای نقشه زمینشناسی جهان میباشد. برای نمونه رنگ مورد استفاده برای دوره ژوراسیک آبی و برای دوره کرتاسه سبز است.
جدول زیر خلاصه رویدادهای مهم در طول تاریخ زمینشناختی زمین است و ویژگیهای دورههای زمانی در مقیاس زمینشناسی را تشریح میکند. در این جدول، دورههای زمانی جدیدتر در بالا و دورههای قدیمیتر در پایین قرار گرفتهاند.
Owlapps.net - since 2012 - Les chouettes applications du hibou