Het FIFA wereldkampioenschap voetbal 1978 was de elfde editie van een internationale voetbalwedstrijd tussen de nationale mannenteams van landen die aangesloten zijn bij de FIFA. De eindronde van het evenement had plaats van 1 juni tot en met 25 juni in Argentinië, zoals besloten op 8 oktober 1964 in Tokio en bekrachtigd op 6 juli 1966 in Londen.

Aan het kwalificatietoernooi deden 106 landen mee. Tien landen trokken zich om uiteenlopende redenen alsnog terug. De loting voor de WK-eindronde werd verricht op zaterdag 14 januari 1978 in Buenos Aires.

Nederland plaatste zich ook en speelde mee, ondanks protesten omdat het bewind in Argentinië de mensenrechten schond. Oranje (zonder de afzeggers Johan Cruijff, Willem van Hanegem, Jan van Beveren, Willy van der Kuijlen, Jan Peters, Ruud Geels, Kees Kist, Eddy Treijtel en de geblesseerde Hugo Hovenkamp en ook zonder Tscheu La Ling) bereikte de finale, waarin het uiteindelijk verloor van gastland Argentinië. Topscorer van het toernooi was Mario Kempes met zes doelpunten. Gastland Argentinië won na verlenging met 3-1 van Nederland in de finale, onder meer door twee treffers van aanvaller Kempes. Dat duel was de laatste interland voor zowel doelman Jan Jongbloed (24ste) als verdediger Wim Suurbier (60ste).

Kwalificatie

Deelnemende landen

Speelsteden

Scheidsrechters

Achtentwintig scheidsrechters werden voor de wedstrijden aangewezen.

Groepsfase – Eerste ronde

Groep A

Normaal gesproken heeft het gastland een gunstige loting, maar dat gold niet voor Argentinië. Het gastland moest spelen tegen drie Europese ploegen die na een aantal moeizame jaren weer een hoopvolle lichting hadden. De eerste tegenstander was Hongarije dat in de kwalificatie de Sovjet-Unie had uitgeschakeld. De Hongaren kwamen op een 0-1 voorsprong in een wedstrijd die steeds harder werd. Hongarije gaf de zege weg, doordat de keeper in twee situaties niet klemvast was, 2-1 voor Argentinië. Hongarije raakte van de kook en de twee sterspelers András Törőcsik en Tibor Nyilasi werden uit het veld gestuurd. Beide spelers kwamen niet meer in actie op het WK.

De volgende tegenstander was nog lastiger: Frankrijk, waar een nog jonge Michel Platini op het middenveld speelde. Achteraf gezien was het een sleutelwedstrijd in het toernooi. De Fransen waren absoluut niet de minderen van de Argentijnen, integendeel. Ze hadden echter de scheidsrechter niet mee, die in een aangeschoten bal op de pink van Marius Trésor een strafschop zag. In de tweede helft zette Frankrijk Argentinië vast, Platini scoorde de gelijkmaker, het Frans elftal had een strafschop moeten krijgen en Dominique Rocheteau miste een niet te missen kans. Een daverende knal van Leopoldo Luque zorgde ervoor dat de winst naar Argentinië ging. Had Argentinië de wedstrijd niet gewonnen, dan was de ploeg al in de eerste ronde uitgeschakeld geweest.

De derde tegenstander was Italië, een land dat berucht was om zijn verdedigende catenaccio-voetbal. Italië verbaasde de wereld met fris voetbal met een sterk aanvalsduo: Roberto Bettega en een nog jonge Paolo Rossi. Tegen Frankrijk had Italië al binnen een minuut een tegengoal dankzij een treffer van Bernard Lacombe na een indrukwekkende rush van Didier Six. Italië liet zich niet van de wijs brengen, het won de wedstrijd alsnog. Daarna was Hongarije kansloos: 3-1. Italië en Argentinië waren daardoor allebei geplaatst en de onderlinge wedstrijd had als inzet de eerste plaats in de poule, zodat de winnaar in de tweede ronde in Buenos Aires zou blijven. Italië won echter met 1-0 door een doelpunt van Bettega en de Argentijnen moesten voor de tweede ronde verhuizen naar Mendoza.

Groep B

Voor de vierde achtereenvolgende keer eindigde de openingswedstrijd in een doelpuntloos gelijkspel. In Buenos Aires verveelden de toeschouwers zich met een ongeïnspireerd schaakspel tussen West-Duitsland en Polen, waarbij met name de Duitsers een ontluisterende indruk maakten. Het was hun eerste WK sinds 1966 zonder hun leider Franz Beckenbauer, die - nadat hij was gaan spelen bij de New York Cosmos - gestopt was met interlandvoetbal. De Duitse coach Helmut Schön gaf de nog jonge Karl-Heinz Rummenigge van Bayern München en Hansi Müller van VfB Stuttgart een kans. Rummenigge beschaamde het vertrouwen niet en scoorde twee maal tegen het zwakke Mexico: 6-0. Ook Hansi Müller scoorde. Tunesië was de derde tegenstander. Het had indruk gemaakt met een zege op Mexico (de eerste overwinning van een Afrikaans land ooit tijdens een WK), waarna een onnodige nederlaag tegen Polen volgde, waar Lato profiteerde van een blunder in de Tunesische verdediging. De Afrikanen hielden de wereldkampioen op een verdienstelijk gelijkspel, waardoor de Duitsers zich plaatsten voor de tweede ronde. Ook Polen kwalificeerde zich na een 3-1 overwinning op Mexico. Ook hier was er de doorbraak van een jonge speler: Boniek verving de teleurstellend spelende Lubañski en scoorde twee doelpunten.

Groep C

Bondscoach Cláudio Coutinho besloot de Braziliaanse ploeg zakelijker en meer op een Europese manier te laten voetballen. Voorlopig had dat geen succes, want tegen Zweden kwamen de Brazilianen niet verder dan een 1-1 gelijkspel. Een opmerkelijk incident was er aan het einde van de wedstrijd. Er moest een corner genomen worden en scheidsrechter Thomas uit Wales gaf aan dat er nog één seconde gespeeld moest worden en terwijl Zico de bal erin kopte, floot hij af. In de tweede wedstrijd gingen er vooraf geruchten, dat Coutinho was ontslagen, maar hij was gewoon aanwezig. Op de omgeploegde grasmat van het stadion in Mar del Plata kroop Brazilië door het oog van de naald tegen Spanje. Spanje kreeg de beste kansen, het schoot op de lat en Cardeñosa miste op onvoorstelbare wijze een niet te missen kans.

Brazilië moest nu winnen van het al geplaatste Oostenrijk om de tweede ronde te halen. Dat lukte dankzij een doelpunt van Roberto Dinamite in de eerste helft. De ploeg was in ieder geval verlost van Mar del Plata. Er gingen geruchten dat de Argentijnse autoriteiten het onderhoud van de grasmat hadden gesaboteerd om het de Brazilianen zo moeilijk mogelijk te maken. Oostenrijk was de enige vrolijke noot in deze groep, die met fris voetbal zowel Spanje als Zweden versloeg.

Groep D

Schotland was de enige Britse vertegenwoordiger op dit WK en dat wilden de Schotten weten ook. Ze vertrouwden op hun spits Kenny Dalglish, die de winnende treffer scoorde voor Liverpool FC in de Europa Cup finale tegen Club Brugge. Schotland had in Peru en Iran twee tegenstanders zonder reputatie, alleen WK-finalist Nederland was lastig. De nieuwe Manchester United-spits Joe Jordan scoorde snel de 1-0 tegen Peru, waarna Peru nog voor de rust gelijkmaakte. Vervolgens miste Deon Masson een strafschop. Diep in de tweede helft sloeg Peru toe met twee geweldige doelpunten van Teófilo Cubillas, een vrije trap en een afstandsschot. Tot overmaat van ramp werd Willy Johnston na de wedstrijd geschorst vanwege het gebruik van een verboden middel tegen hooikoorts en blameerde de ploeg zich vervolgens met een 1-1 gelijkspel tegen Iran.

Nederland was het toernooi ook matig begonnen qua veldspel. Van Iran werd met 3-0 gewonnen door drie goals van Rob Rensenbrink waaronder twee strafschoppen, en de wedstrijd tegen Peru was een wedstrijd zonder hoogtepunten: 0-0. Opvallend was dat Nederland speelde met liefst negen spelers van het team, dat de finale haalde in 1974, alleen Johan Cruijff en Wim van Hanegem ontbraken: Cruijff gaf al in een vroeg stadium aan niet weer aan een WK te willen beginnen en Van Hanegem vermoedde dat hij op de reservebank zou moeten zitten en meldde zich af. Nederland had door de slechte resultaten van Schotland genoeg aan een 2-0 nederlaag om zich te plaatsen voor de tweede ronde.

Bij Schotland was er een belangrijke wijziging in de basiself: Graeme Souness van FC Liverpool speelde een stuwende rol in het Schotse team. Bij Nederland was Johan Neeskens geblesseerd geraakt als gevolg van een grove charge, opgelopen in de wedstrijd tegen Peru, hij zou later geblesseerd uitvalle . Schotland begon sterk en had pech met een schot van Jordan op de lat en een buitenspelgoal van Kenny Dalglish. Een licht vergrijp op Johnny Rep leverde een strafschop op, die door Rensenbrink werd benut. Dalglish zorgde voor de 1-1 ruststand. De tweede helft begon dramatisch voor Nederland, Archie Gemmill benutte een strafschop en slalomde later door de Nederlandse verdediging, 3-1 voor Schotland. Schotland had nu nog één doelpunt nodig om een daverende stunt te verzorgen. Maar het doelpunt viel aan de andere kant: een daverende knal van Johnny Rep zorgde voor opluchting in het Nederlandse kamp. Ook Nederland klaagde over de grasmat, het hoge gras van Mendoza was nadelig voor een Europese ploeg. Peru bereikte ook de tweede ronde door met 4-1 van Iran te winnen. Cubillas scoorde drie maal, waaronder twee strafschoppen.

Samenvatting

Voor de tweede ronde plaatsen zich vijf Europese landen voor de tweede ronde, vorig WK zes, Zuid Amerika had drie vertegenwoordigers in plaats van twee. West-Duitsland, Polen, Nederland, Brazilië en Argentinië waren er opnieuw bij, Oostenrijk schakelde zowel Oost-Duitsland als Zweden uit, Italië en Peru namen de plaats in van Joegoslavië. Van de afvallers was meer verwacht van Schotland en Spanje en in mindere mate Zweden en Hongarije, Frankrijk maakte een goede indruk en Tunesië boekte de eerste Afrikaanse overwinning op een WK.

De beste indruk in de eerste ronde maakte Italië, alle favorieten maakten nog geen indruk (West-Duitsland, Nederland, Brazilië, Argentinië en in mindere mate Polen). Verrassend was de kwalificatie van Peru en Oostenrijk.

Groepsfase – Tweede ronde

Groep 1

Vooral op aandringen van assistent Jan Zwartkruis ververste supervisor Ernst Happel het Nederlands elftal op verschillende plaatsen: de opmerkelijkste ingreep was de vervanging van doelman Jan Jongbloed door Piet Schrijvers. Andere nieuwe spelers waren Jan Poortvliet, Ernie Brandts, Piet Wildschut, Adrie van Kraay en Dick Schoenaker, die onder meer Wim Suurbier en Wim Rijsbergen vervingen. Nederland was weer zichzelf en speelde Oostenrijk van de mat: 5-1. Een van de nieuwe spelers Ernie Brandts scoorde het eerste doelpunt, Rensenbrink scoorde uit een strafschop, waarbij doelman Koncilia een merkwaardige voorbereiding had (hij draaide zich om en ging pas tegenover Rensenbrink staan, toen hij bijna schoot) en voorts waren er nog drie perfect uitgespeelde aanvallen met twee goals van Johnny Rep en een van Willy van de Kerkhof. Het eerste doelpunt van Rep, de 3-0 goal, na een voorzet vanaf links door Rensenbrink die door twee Oostenrijkers niet kon worden onderschept, was een fraai doelpunt, waarbij Rep de bal met een zijdelingse lob het doel inwerkte.

West-Duitsland speelde met 0-0 gelijk tegen Italië vooral dankzij uitstekende reddingen van Sepp Maier. Maier had nu het record "de nul houden" in handen. De reprise van de WK-finale tussen Nederland en West-Duitsland was weer een enerverende wedstrijd in een zeer hoog tempo van beide kanten. West-Duitsland scoorde al na drie minuten via Abramczik, waarna Nederland antwoordde met een geweldig afstandsschot van Arie Haan. Nederland was de beter spelende ploeg, maar dreigde opnieuw van de aartsvijand te verliezen door een goal van Dieter Müller. Nederland had pech met schoten op de paal van Ruud Krol en Johnny Rep; uiteindelijk scoorde René van de Kerkhof de gelijkmaker. In de slotfase werd Dick Nanninga om onduidelijke redenen uit het veld gestuurd.

West-Duitsland moest nu met vijf goals verschil van Oostenrijk winnen en hopen dat Nederland en Italië gelijk zouden spelen tegen elkaar. De wereldkampioen verloor verrassend met 2-3 van Oostenrijk door twee fraaie treffers van Hans Krankl. Het was de eerste overwinning van Oostenrijk op West-Duitsland sinds 1931 en de wedstrijd ging in Oostenrijk de geschiedenisboeken in als "het wonder van Córdoba".

Nederland en Italië mochten in Buenos Aires uitmaken wie de finale mocht spelen, Italië moest winnen. Italië was in de eerste helft veel sterker dan Nederland en de ploeg scoorde via een eigen doelpunt van Ernie Brandts. Tot overmaat van ramp blesseerde hij daarbij ook keeper Piet Schrijvers, die de wedstrijd moest verlaten. Nederland kreeg in de tweede helft weer grip op de wedstrijd en uitgerekend Ernie Brandts scoorde de gelijkmaker. Opnieuw een geweldig afstandsschot van Arie Haan zorgde ervoor dat Nederland zich alsnog plaatste voor de finale.

Groep 2

Argentinië begon de tweede ronde met een 2-0 overwinning op Polen. Polen was gelijkwaardig aan Argentinië, maar de thuisploeg had twee doorslaggevende factoren: het fanatieke publiek in Mendoza en Mario Kempes, die twee doelpunten scoorde. Dezelfde Kempes veroorzaakte bij een 1-0 stand een strafschop door de bal met zijn hand uit het strafschopgebied te boksen, waarvoor hij niet eens geel kreeg. De bal werd echter veel te zacht ingeschoten door de Poolse aanvoerder Deyna en de uitblinkende Fillol kon makkelijk redden. De tweede wedstrijd was tegen Brazilië, een wedstrijd die al beslissend kon zijn, omdat Brazilië de eerste wedstrijd had gewonnen, 3-0 tegen Peru. Na 15 seconden werd de eerste overtreding begaan en dat ging de hele wedstrijd door, aan voetballen kwamen beide ploegen niet toe. De Hongaarse scheidsrechter Palotai vond het niet nodig rode kaarten uit te delen en de wedstrijd eindigde in een doelpuntloos gelijk spel.

Oorspronkelijk was de wedstrijd van Argentinië tegen Peru twee-en half uur later gepland dan Brazilië-Polen en de FIFA besloot dat niet terug te draaien, een groot voordeel voor het thuisland. Brazilië, dat vrijwel het gehele toernooi speelde zonder zijn artiesten Zico en Rivelino en vertrouwde op minder creatieve spelers als Dirceu en Roberto Dinamite, moest met zoveel mogelijk goals winnen van het sterke Polen. In de tweede helft brak het verzet van de Polen, ze verloren met 3-1, waarbij Brazilië ook nog drie keer op de paal schoot. Argentinië moest nu met vier goals verschil winnen van het al uitgeschakelde Peru. Na een goed begin van Peru (schot op de paal), liet het elftal zich gewillig naar de slachtbank leiden. Argentinië won met 6-0 en er waren sterke aanwijzingen dat de wedstrijd was omgekocht. Vooral de Peruaanse doelman Quiroga werd als zondebok aangewezen, omdat hij in Argentinië was geboren.

In vergelijking met het vorige WK plaatsten Brazilië en Nederland zich opnieuw voor de laatste vier, West-Duitsland en Polen werden uitgeschakeld door respectievelijk Italië en Argentinië.

Knock-outfase

Troostfinale

Finale

Toernooiranglijst

Statistieken

Doelpuntenmakers

6 doelpunten

• Mario Kempes

5 doelpunten

• Rob Rensenbrink
• Teófilo Cubillas

4 doelpunten

• Leopoldo Luque
• Hans Krankl

3 doelpunten

2 doelpunten

1 doelpunt

Eigen doelpunten

• Andranik Eskandarian (Tegen Schotland)
• Ernie Brandts (Tegen Italië)
• Berti Vogts (Tegen Oostenrijk)

Omkoping

In februari 2012 meldden verschillende Zuid-Amerikaanse media, waaronder El Tribuno en de Buenos Aires Herald, dat de FIFA onderzoek zou gaan doen naar uitlatingen van enkele Peruaanse functionarissen, onder wie oud-senator Genaro Ledesma. Ledesma verklaarde in een rechtszaak onder ede dat de Argentijnse dictator Jorge Videla in 1978 een deal had gesloten met de toenmalige Peruaanse president Francisco Bermudez. Peru zou Argentinië laten winnen met een marge die groot genoeg was voor Argentinië om door te gaan naar de finale. In ruil daarvoor zou Argentinië Peruaanse dissidenten opsluiten als onderdeel van Operatie Condor, de blokkade van een banktegoed van Peru opheffen en zou Argentinië een lading van 16.000 ton graan aan Peru leveren. Na de 6-0 overwinning van Argentinië op Peru ging het gastland door naar de finale ten koste van Brazilië.

WK 1978 in beeld

Externe link

• (en) WK finale 1978 op holland78.net