Անբան Հուռին

«Անբան Հուռին», Հովհաննես Թումանյանի հեքիաթներից։

Սյուժե

Մի կին ունենում է Հուռի անունով մի ծույլ ու անշնորհք աղջիկ, որն ամբողջ օրը պարապ նստում է.

Այդ պատճառով հարևանները նրան կոչում են Անբան Հուռի։ Բայց մայրն միշտ գովում է աղջկան․ «Լիդրը գզող, լիդրը մանող, հա՛մ խճճող, հա՛մ խճուճը հանող, ձևող-կարող, հունցող-թխող, եփող-թափող, մի խոսքով՝ հուրի-հրեղեն, մատները՝ ոսկի»։ Այդ գովասանքը իմանում է մի երիտասարդ վաճառական, որն ամուսնանում է Անբան Հուռիի հետ։

Որոշ ժամանակ անց ամուսինը բամբակ է առնում ու կնոջը հանձնարարում թել մանել, իսկ ինքը առևտրի է գնում հեռու տեղ։

Անբան Հուռին է մաստակ ծամելով ման է գալիս, երբ մի օր էլ գետի ափով անցնելիս լսում է գորտերի կռկռոցը։ Հարցնում է, թե որ բամբակը տա նրանց, կմանե՞ն։ Նրան թվում է, թե գորտերը համաձայնում են, բամբակը տանում է ու լցնում գետը։ Մի քանի օր հետո գալիս է ու գորտերից պահանջում է մանածը։ Տեսնելով քարերի վրայի մամուռը՝ Անբան Հուռին մտածում է, որ գորտերին իր տված բամբակով իրենց համար գորգ են գործել, իր փողն ուզում է։ Մտնում է գետը, ոտքը դիպչում է մի կոշտ բանի, հանում է ու տեսնում, որ ոսկի է։ Գորտերին շնորհակալություն է հայտնում ու ոսկին տանում տուն։

Ամուսինը վերադառնում է, իմանում պատահածն ու ուրախանում, զոքանչին կանչում, շնորհակալություն հայտնում այդպիսի «խելոք, շնորհքով, աշխատասեր» աղջիկ է դաստիարակել։ Փեսան խնջույք է կազմակերպում, իսկ զոքանչը մտածում է, թե ինչպես անի, որ իր աղջկան էլ գործ չհանձնարարեն։ Քեֆի ժամանակ մի բզեզ է մտնում, զոքանչը պատմում է, թե դա իր մորաքույրն է եկել, որը շատ աշխատասեր կին է եղել, ամբողջ օրն աշխատել է, աշխատելուց փոքրացել ու դարձել բզեզ, իրենց ցեղի կանայք այդպես են։

Փեսան վախենում ու այդ օրվանից կնոջն արգելում է որևէ գործ անել, որ բզեզ չդառնա։

Պատմություն

Հեքիաթն առաջին անգամ տպագրվել է 1911 թվականին լույս տեսած «Հասկեր» մանկական ամսագրի №10-ում (էջ 258-260), «Հեքիաթ» ենթավերնագրով և «Հ․ Թ․» ստորագրությամբ։ Այնուհետև Երևանում՝ 1940-1959 թվականներին լույս տեսած Հովհաննես Թումանյանի երկերի ժողովածուի գիտական հրատարակության երրորդ հատորում (էջ 176-178)։

Ինքնագիրը չի պահպանվել։

Այս հեքիաթը մշակելիս՝ Թումանյանը նկատի է ունեցել նրա հայկական տարբերակները՝ «Լիդր գզող, լիդր մանող աղջիկը»։

Հովհաննես Թումանյանի երկերի լիակատար ժողովածուի 5-րդ հատորում տպագրվել է «Հասկեր» մանկական ամսագրից։

Ծանոթագրություններ