Francisco de Asís (Frans van Assisi) María Fernando de Borbón y Borbón (Aranjuez, 13 mei 1822 – Épinay-sur-Seine, 16 april 1902), hertog van Cádiz, was als gemaal van Isabella II koning van Spanje. Als zoon van Francisco de Paula van Bourbon was hij een kleinzoon van Karel IV en een neef van Ferdinand VII. Zijn moeder was Louise Charlotte van Bourbon-Sicilië, dochter van Frans I der Beide Siciliën.

Hij was lichamelijk en geestelijk zwak en werd daarom op instigatie van Lodewijk Filips van Frankrijk - die voor zijn zoon Antoine, hertog van Montpensier of een van diens nazaten de Spaanse troon op het oog had - uitgehuwelijkt aan zijn 16-jarige nicht Isabella II, in de verwachting dat hij niet in staat zou blijken een troonopvolger te verwekken. 10 oktober 1846 huwden zowel Isabella en Frans als de hertog van Montpensier en Isabella's zuster Luisa Fernanda van Spanje.

Frans ontving hierop de titel van koning en de rang van kapitein-generaal. De echtelieden namen weinig notie van elkaar, maar na enkele incidenten in de eerste jaren van hun huwelijk nam hij de rol van echtgenoot en vader op zich. Uit het huwelijk werden twaalf kinderen geboren maar aan Frans' vaderschap wordt ernstig getwijfeld.

Frans begeleidde Isabella na haar abdicatie in 1868 naar Parijs, maar verliet haar daarop terstond. Na nog een zeer teruggetrokken leven te hebben geleid stierf hij in 1902.

Kinderen

Uit het huwelijk van Frans van Assisi en Isabella II werden twaalf kinderen geboren waarvan er vier de volwassen leeftijd bereikten:

• Luis (20 maart 1849).
• Fernando (11 juli 1850).
• María Isabel (20 december 1851 – 23 april 1931), gehuwd met Gaetan van Bourbon-Sicilië, zoon van Ferdinand II der Beide Siciliën.
• Maria Cristina (5 januari 1854 - 8 januari 1854).
• Dood geboren kind (23 september 1855).
• Francisco (21 juni 1856).
• Alfonso Francisco (28 november 1857 – 25 november 1885), koning van Spanje, gehuwd met Mercedes van Orléans en daarna met Maria Christina van Oostenrijk.
• María de la Concepción (26 december 1859 - 21 oktober 1861).
• María del Pilar (4 juni 1861 - 5 augustus 1879).
• María de la Paz (23 juni 1862 – 4 december 1946), gehuwd met Lodewijk Ferdinand van Beieren, kleinzoon van koning Lodewijk I van Beieren.
• María Eulalia (12 februari 1864 - 8 maart 1958), gehuwd met Anton Maria van Orléans-Bourbon, hertog van Galleria.
• Francisco (21 januari 1866 - 14 februari 1866).

Leopold van Bourbon-Beide Siciliën (Palermo, 22 mei 1813 – Pisa, 4 december 1860) was een prins van het Huis Bourbon-Sicilië dat heerste over de Beide Siciliën. Leopold was graaf van Syracuse en onderkoning van Sicilië (1830-1835).

Door zijn liberale ideeën en zijn sympathie voor de eenmaking van Italië, de Risorgimento-beweging, ontstemde hij zijn familie.

Levensloop

Leopold was de derde zoon van koning Frans I der Beide Siciliën, destijds hertog van Calabrië, en koningin Maria Isabella van Bourbon van het Spaanse Huis Bourbon. Leopold werd geboren in Palermo, waar de koninklijke familie toevlucht had gezocht tijdens de Napoleontische bezetting van het koninkrijk Napels.

In 1820, aan de leeftijd van zeven jaar, verhuisde Leopold naar het Hof in Napels. Zijn grootvader Ferdinand I der Beide Siciliën zat op de troon der Beide Siciliën. Zijn vader Frans I was vervolgens koning van 1825 tot 1830. In 1830 werd Leopolds oudste broer Ferdinand II koning. In deze periode had zijn broer Ferdinand eerder nog liberale ideeën, in weerwil van de politiek van Restauratie die heerste aan Europese vorstenhuizen.

Ferdinand II benoemde Leopold tot onderkoning van Sicilië in 1830; Leopold bekleedde dit ambt tot 1835. Tijdens zijn onderkoningschap toonde Leopold zich een meer gedreven liberaal dan zijn broer. Dit leidde tot populariteit van Leopold bij de Siciliaanse burgerij. In 1834 maakte Leopold avances om te huwen met Maria van Orléans, een dochter van koning Lodewijk Filips I van Frankrijk. Lodewijk Filips I wenste een voet aan wal te hebben op Sicilië, net zoals hij in België had gedaan met het huwelijk van prinses Louise Marie met koning Leopold I.

Voor prins Metternich, de kanselier van Oostenrijk en tegenstander van liberalisme en andere revolutionairen, was de maat vol. Die liberale onderkoning van Sicilië moest weg. In 1835 keerde Leopold terug naar Napels op bevel van zijn broer Ferdinand II. De relaties tussen hem en zijn broer geraakten verder verstoord omdat Ferdinand II het huwelijk met een Franse prinses niet zag zitten. Ferdinand II legde de lat financieel zo hoog voor een huwelijk, dat Leopold en Maria de huwelijksplannen begroeven.

Leopold trad op 16 juni 1837 in Napels in het huwelijk met prinses Maria Vittoria van Savoye-Carignano, een zus van prins Eugenio Emanuele van Savoye-Villafranca, prins van Carignano. De zaak verzuurde zodanig dat Leopold weigerde nog enig ambt te bekleden in het koninkrijk der Beide Siciliën. Het huwelijk van Leopold en Maria Vittoria verliep verder slecht. Maria Vittoria stoorde zich aan het losbandig leven van haar echtgenoot, zijn nachtelijk werk als beeldhouwer, zijn non-conformisme en zijn openlijk atheïstische uitlatingen. Dit laatste maakte dat de katholieke Maria Vittoria haar man vroeg verliet. Hun enig kind, de baby Isabella van Bourbon-Beide Siciliën, stierf aan de leeftijd van een jaar.

Leopold hield zich bezig met beelden te houwen en met archeologie op Sicilië samen met vrienden.

Tijdens de Siciliaanse revolutie van 1848 toonde Leopold zich een sympathisant van de revolutie. Dit leidde tot een open conflict met zijn broer koning Ferdinand II in Napels. Dit conflict werd bijgelegd in 1857, wanneer Leopold ziek viel en brieven kreeg van Ferdinand II.

Na zijn ziekte knoopte Leopold contacten aan met de ambassadeur van het koninkrijk Piëmont-Sardinië aan het Hof in Napels. Piëmont-Sardinië leidde de beweging van eenmaking van Italië. De Piëmontese minister-president Cavour drong bij Leopold om steun voor de Risorgimento. Leopold schreef brieven naar Ferdinand II waar hij het bloedvergieten aanklaagde waarmee het Bourbonregime, zijn eigen familie dus, zich aan de macht kleefde. Tevens vroeg Leopold zijn broer om amnestie te verlenen aan revolutionaire leiders, iets waar deze niet op inging. Zijn broer stierf in 1859. Leopolds neef, Frans II, werd koning (1859).

In de zomer van 1860 trokken Roodhemden aangevuurd door Garibaldi door Sicilië en Calabrië. Het Koninkrijk der Beide Siciliën met zijn Bourbonregime liep ten einde. In het eengemaakte Italië onder het Huis Savoye was geen plaats voor Leopold van Bourbon-Beide Siciliën noch voor een eventueel onderkoninkrijk Sicilië. Op 31 augustus 1860 sloeg Leopold op de vlucht. Via Genua en Turijn reisde hij door naar Parijs. In Parijs werd Leopold slecht ontvangen, aangezien de publieke opinie sympathie had voor de strijd die koning Frans II nog voerde in de laatste maanden van het Bourbonregime.

Leopold verliet Parijs en trok naar Pisa waar hij hetzelfde jaar nog stierf, op 8 december 1860. Hij werd begraven in de basiliek Santa Chiara in Napels.

Fabiola Fernanda María-de-las-Victorias Antonia Adelaida Mora y Aragón (Madrid, 11 juni 1928 – Laken, 5 december 2014) werd door haar huwelijk in 1960 met koning Boudewijn van België de vijfde koningin der Belgen.

Afkomst

Fabiola werd geboren in het Paleis van Zurbano in de Spaanse hoofdstad Madrid. Ze was de derde van de zeven kinderen van Don Gonzalo Mora y Fernández, markies van Casa Riera en graaf (van) Mora (1887-1957), en van zijn vrouw doña Blanca Aragón y Carrillo de Albornóz (1892-1981). Via haar moeder stamt ze af van de graven van Elio, Johan II van Aragón en Beatrice van Portugal. Haar doopmeter was Victoria Eugenia, koningin van Spanje.

Fabiola werd opgeleid als verpleegster en stond bekend om haar sociale betrokkenheid. Ze dacht eraan in het klooster te treden, maar veranderde van mening na haar ontmoeting met Boudewijn, die haar meenam naar België.

Fabiola bezat samen met haar echtgenoot de villa Astrida (genoemd naar koningin Astrid) in Motril (Spanje), waar ze jaarlijks vakanties doorbrachten. Daar overleed koning Boudewijn tijdens hun vakantie in 1993 op 31 juli.

Haar broer Jaime Mora y Aragón was bekend als Spaans acteur en playboy.

Koningin der Belgen

Huwelijk

Volgens kardinaal Leo Suenens zorgde hij, toen nog als hulpbisschop, ervoor dat Boudewijn en Fabiola elkaar leerden kennen. Beiden waren diepgelovig katholiek en hun eerste ontmoeting vond volgens Suenens' versie plaats in Lourdes. Later verwierpen historici deze versie en stelden dat de twee elkaar al eerder meermaals hadden ontmoet. Suenens zou zijn versie hebben gelanceerd om het buitengewoon zijn van de koning te bewijzen.

Het hof kondigde op 16 september 1960 officieel de verloving aan van doña Fabiola met koning Boudewijn.

Op 15 december 1960 trouwden Fabiola en Boudewijn in Brussel, burgerlijk in de Troonzaal van het koninklijk paleis, kerkelijk in de Sint-Michielskathedraal. Haar getuigen waren haar broer, markies van Casa Riera, graaf Alejandro Mora en de graaf van Barcelona, Juan de Borbón. Paus Johannes XXIII stuurde kardinaal Siri als pontificaal gezant die de persoonlijke gelukwensen en een bijzondere apostolische zegen overmaakte aan het vorstenpaar, de nuntius Mgr. Forni las een boodschap voor. Kardinaal Van Roey zegende het huwelijk in.

Tijdens de huwelijksplechtigheid droeg Fabiola het diadeem der Negen Provinciën dat haar schoonmoeder koningin Astrid na haar huwelijk met de toekomstige koning Leopold III op 25 februari 1927 door nationale intekening ontvangen had als geschenk van het Belgische volk. Haar witte huwelijksjapon werd ontworpen door Cristobal Balenciaga. Fabiola de Mora y Aragón kreeg door haar huwelijk de titel Koningin der Belgen.

Fabiola en Boudewijn bleven kinderloos. Fabiola raakte enkele keren zwanger, maar het bleken steeds buitenbaarmoederlijke zwangerschappen te zijn. Nadat duidelijk werd dat het leven van Fabiola zelf op haar leeftijd in gevaar zou komen bij een volgende zwangerschap, berustten beiden in hun lot en beschouwden dit als een kans om "meer van alle kinderen te kunnen houden".

Activiteiten

De voornaamste officiële activiteiten van Fabiola bestonden uit het vergezellen van de koning tijdens staatsbezoeken en bij het ontvangen van buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders in Brussel. In 1990 vertegenwoordigde ze België samen met de koning op de eerste wereldtop van de VN over het kind.

Daarnaast had ze een sociaal secretariaat dat talrijke verzoeken om hulpverlening behandelde, in samenspraak met de bevoegde ministeries en de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW).

Ze was verder:

• erevoorzitster van de Koning Boudewijnstichting (1993-2014);
• erevoorzitster van de Koningin Elisabethwedstrijd (1965-2013);
• erevoorzitster van de Damiaanactie (1965-2010);
• beschermvrouw van Unicef België;
• oprichtster van de Nationale Stichting Koningin Fabiola voor de Geestelijke Gezondheid;
• beschermvrouw van de Werelddag Poëzie en Kind;
• beschermvrouw aan de Unie van schouwspelkunstenaars;
• beschermvrouw van het Salon van aquarellisten;
• meter van de Internationale Wedstrijd voor beiaardiers;
• beschermvrouw van het Muziekfestival Musica Antiqua, Festival van Vlaanderen, Brugge;
• beschermvrouw van de Europese Prijs voor het Museum van het Jaar.

Koningin Fabiola werd in de uitvoering van haar taken geholpen door haar talenkennis. Ze sprak, naast Spaans, Nederlands, Frans, Duits, Engels en Italiaans. Het duurde jaren eer ze even goed Nederlands als Frans kende. De BRT filmde een wandeling van koning Boudewijn en koningin Fabiola in het park van het paleis van Laken. Toen er plots een diertje over het pad liep, zei Fabiola: "Kijk, een lapijn". "Nee", verbeterde Boudewijn, "het is niet lapijn, maar konijn". Dit fragment mocht niet worden uitgezonden omdat het hof druk uitoefende op de openbare omroep.

Koningin-weduwe

Na het overlijden van haar echtgenoot in 1993 trok ze zich grotendeels terug uit het publieke leven. Ze woonde sindsdien op het Kasteel van Stuyvenberg. Ze bleef wel erevoorzitster van de Koning Boudewijnstichting. Ze bleef tot 2013 erevoorzitster van de Koningin Elisabethwedstrijd waarvan de jaarlijks uitgereikte eerste prijs haar naam droeg. Ook haar fonds is nog steeds actief, en ze was bij officiële plechtigheden aanwezig in binnen- en buitenland, zoals op het Festival Internacional de Música Sacra Rey Balduino en het European Museum Forum (EMF).

Franco

De familie Mora onderhield, zoals de meeste families in de Spaanse aristocratie, goede banden met het Spaanse staatshoofd, de nationaalkatholieke en fascistische dictator Franco, die de Spaanse kroon had toegezegd aan de troonopvolger Juan de Bourbon. De echtgenote van Franco, Carmen Polo, was aanwezig bij het overhandigen aan Fabiola door Fernando María Castiella van een diadeem, een huwelijksgeschenk vanwege de Spaanse regering. De goede verhouding bleef bestaan tot de dood van Franco. Fabiola correspondeerde met de caudillo (onder meer verjaardagswensen, bedankjes voor etentjes en gastverblijven).

Ze bracht als koningin samen met Boudewijn privébezoeken aan het echtpaar Franco. De historica Anne Morelli van de Université libre de Bruxelles (ULB) noemde Fabiola een pion in het politieke schaakspel van de extreemrechtse dictator Franco.

Doodsbedreiging

Op 16 mei 2009 kreeg de Belgische krant La Dernière Heure een brief afgeleverd waarin een onbekende groep dreigde met een aanslag met een kruisboog op Fabiola tijdens het defilé op de Belgische nationale feestdag. Er werden maatregelen genomen die haar veiligheid moesten garanderen. Aan het einde van het defilé haalde de vorstin een appel uit haar handtas en hield die in de hand, waarmee ze naar Willem Tell verwees en haar onverschrokkenheid bevestigde.

Begin 2010 kwam er een soortgelijke dreigbrief.

Gezondheid en overlijden

Medio januari 2009 werd Fabiola enige tijd in een ziekenhuis opgenomen voor een infectie van de luchtwegen nadat zij enkele dagen eerder een schildklieroperatie had ondergaan. Haar gezondheidstoestand was ernstig, en daarbij leed ze zichtbaar aan artrose en reuma. Ze kon na enige tijd het ziekenhuis weer verlaten. Nadien verscheen ze in het openbaar in een rolstoel, voor het laatst op 31 juli 2013, tijdens de herdenkingsplechtigheid van de 20ste verjaardag van het overlijden van haar man, koning Boudewijn. Nadien leefde ze teruggetrokken in het Kasteel van Stuyvenberg te Laken, waar ze op 5 december 2014 overleed. Op vrijdag 12 december 2014 werd Fabiola, na een requiemmis in de Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele in Brussel en in de absoute in de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Laken, bijgezet in de Koninklijke Crypte, bij haar echtgenoot Boudewijn.

Nalatenschap

Op 10 januari 2013 kwam Fabiola in het nieuws omdat ze geld zou hebben ondergebracht in een private stichting waardoor de erfgenamen minder erfrechten zouden moeten betalen. De stichting, Fons Pereos, had als doel het ondersteunen van haar neven en nichten en hun afstammelingen, op voorwaarde dat ze geboren zouden zijn uit een eerste, rooms-katholiek gesloten, huwelijk.

Op 12 januari 2013 werd bekend dat de eerste minister Di Rupo voor de begroting van 2013 voorstelde de dotatie van Fabiola vanaf 2013 met bijna een half miljoen te verlagen tot € 923.000. Vervolgens besloot de regering op 6 juni 2013 haar dotatie te verlagen tot 423.000 euro. Hiervan bedroeg het inkomensdeel 90.000 euro per jaar ofwel 7.500 euro per maand. Over dit inkomensdeel moest Fabiola belasting betalen.

Op 25 januari 2013 werd bekend dat Fabiola het Fons Pereos zou opheffen. Volgens artikel 17 van de statuten zouden de gelden verdeeld worden over de stichting die bij testament van 1992 door haar man was opgericht en een in 1999 door haarzelf in Spanje opgerichte stichting. In september 2013 werd bekend dat het Fons Pereos op 11 juli 2013 daadwerkelijk was opgeheven. De gelden werden getransfereerd naar een andere stichting, stichting Astrida.

Op 28 mei 2013 kwam Fabiola opnieuw in het nieuws omdat Villa Astrida, het vakantieverblijf van Boudewijn en Fabiola in het Spaanse Motril, in een Spaanse stichting werd ondergebracht “zodat de neven van de koningin ervan kunnen genieten zonder successierechten te betalen”.

De dag na het overlijden van Fabiola op 5 december 2014 deelden de diensten van het Paleis mee dat haar erfenis gaat naar het Hulpfonds van de Koningin, dat zich inzet voor "hulp aan behoeftige en in dringende nood verkerende personen".

Sprookjes

Fabiola heeft twaalf sprookjes geschreven die in 1955 in Spanje gebundeld verschenen onder de titel Los doce Cuentos maravillosos. Toen het boek geen succes werd, kocht ze zelf het grootste deel van de oplage op, om vervolgens de boeken weg te geven. Na haar huwelijk verschenen de gebundelde verhalen ook in België, waar het wel een succes werd. De vertaling van Lia Timmermans, De twaalf wonderlijke sprookjes van Koningin Fabiola, werd in 1961 uitgegeven bij Desclée de Brouwer. Ter gelegenheid van de vijftiende verjaardag van attractiepark De Efteling werd de attractie De Indische Waterlelies gebouwd, een uitbeelding van een van de twaalf sprookjes.

De twaalf sprookjes zijn:

• Hoe de slakken een huisje krijgen
• Flip en de zonnebloemen
• Het dwergje met de baard
• Wynn, de zoon van de bakker
• De Indische waterlelies
• Het meisje met de rode wantjes
• De prins van de witte bergen
• De herberg der drie jonkvrouwen
• De zeekoning en de jonge visser
• Koningin Myrta
• Pipo's hemelreis in een zeepbel
• Het kleine missiemeisje.

Vernoemingen

• De Koningin Fabiolabergketen werd door ontdekkingsreiziger Guido Derom in 1961 naar haar genoemd.
• In 1976 werd ze erelid van de Koninklijke Academie voor Geneeskunde.
• Zoals gebruikelijk is zijn ook naar koningin Fabiola ziekenhuizen, bejaardenhuizen, jeugdhuizen, straten, lanen, wegen en pleinen vernoemd.

Zie ook

• Lijst van koningen der Belgen
• Het Belgische vorstenhuis
• Koningin Fabiolawedstrijd

Literatuur

• Antoine MICHELLAND & Philippe SEGUY, Fabiola, la reine blanche, Parijs, Perrin, 1995 en 2013.
• Brigitte BALFOORT & Joris DE VOOGT, Fabiola une Jeune Fille de 80 Ans, Brussel, Jourdan, 2008.
• Brigitte BALFOORT & Joris DE VOOGT, Een meisje van 80, Van Halewyck, 2008.
• Ralf DE JONGE, Koningin Fabiola, Vrome vorstin in een vluchtige wereld, Manteau, 2008
• Fermin J. URBIOLA, Fabiola, reine depuis toujours : Une Espagnole à la cour des Belges, uitg. Mols, 2012.
• Anne MORELLI, Fabiola en Franco. De marionet en de dictator, Uitg. EPO, 2015.
• Mark VAN DEN WIJNGAERT & Emmanuel GERARD, Boudewijn, Koning met een missie, Leuven, Davidsfonds, 2018.
• Ludo SIMONS, ''Autobiografisch letterkundig woordenboek - Fabiola, in: Zuurvrij, 2019.

Externe link

• Plaatsen en gebouwen naar koningin Fabiola vernoemd.