Abenduaren 15


Abenduaren 15


Abenduaren 15a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta berrogeita bederatzigarren eguna da, 350.a bisurteetan. 16 egun falta dira urtea amaitzeko.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

Gertaerak

Euskal Herria

  • 2011 – Amaiurrek Espainiako Kongresuan talde parlamentarioa izatea eragotzi zuen PPk.

Mundua

  • 1937 - Espainiako Teruelgo bataila hasi zen, 36ko Gerrako handienetakoa. Frankisten aurrerakadak Errepublika behartu zuen kontraerasoa jotzera, eta Teruel berreskuratzera bideratu zituen indarrak.
  • 1946 – Thailandia NBEn sartu zen.
  • 1961 – Israel: Adolf Eichmann heriotza-zigorrera kondenatu zuten juduen aurkako krimenengatik.
  • 1976 – Samoa NBEn sartu zen.
  • 1994 – Palau NBEn sartu zen.
  • 1998 – Bill Clinton Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak Gaza bisitatu zuen. Hori egiten zuen AEBetako lehen presidentea.
  • 2005 – Argentinak Nazioarteko Moneta Funtsari zor zion dirua kitatu zuen.
  • 2007 – Muammar al Kadafi libiar agintariaren bisitak polemika handia piztu zuen Frantzian, batez ere giza eskubideen babesleen artean.
  • 2014 – Sydneyn gertatutako bahiketa baten erreskate operazioan bahitzailea eta bahitutako pertsona bi hilik gertatu ziren.

Arte eta kultura

Euskal Herria

  • 1979 – Bizkaiko Abesbatzen Elkartea Bilbon sortu zen. Elkarteak 131 talde lotzen ditu. Elkartea arduratzen da abesbatzen jarduerak koordinatzeaz eta antolatzeaz.
  • 2012ko Bizkaiko Bertsolari Txapelketan Arkaitz Estiballesek bere bigarren txapela jantzi zuen.
  • 2018ko Bizkaiko Bertsolari Txapelketan Onintza Enbeita izan zen garaile, txapel hau lortzen duen lehen emakumezkoa izanik.

Mundua

  • 1939 – Gone with the Wind ("Haizeak Eramana") filma estreinatu zen, Victor Flemingek zuzendu eta Vivien Leigh, Clark Gable, Leslie Howard eta Olivia de Havilland aktoreek antzeztu zutelarik.
  • 1965 – The Spy Who Came in from the Cold ("Hotzetik Etorritako Espioia") filma estreinatu zen, Martin Rittek zuzendu eta Richard Burton, Claire Bloom, Oskar Werner eta George Voskovec aktoreek antzeztu zutelarik.
  • 1965 – The Flight of the Phoenix ("Fenixaren Hegaldia") filma estreinatu zen, Robert Aldrichek zuzendu eta James Stewart, Hardy Krüger, Richard Attenborough, Peter Finch eta Ernest Borgnine aktoreek antzeztu zuten.
  • 1966 – Il buono, il brutto, il cattivo ("zintzoa, itsusia eta zitala") filma estreinatu zen, Sergio Leonek zuzendu eta Clint Eastwood, Lee van Cleef eta Eli Wallach aktoreek antzeztu zutelarik.
  • 1993 – Schindler's List ("Schindlerren Zerrenda") filma estreinatu zen, Steven Spielbergek zuzendu eta Liam Neeson, Ralph Fiennes eta Ben Kingsley aktorrek antzeztu zutelarik.
  • 1995 – Jumanji filma estreinatu zen, Joe Johnstonek zuzndu eta Robin Williams, Kirsten Dunst, David Alan Grier, Bonnie Hunt, Jonathan Hyde eta Bebe Neuwirth aktoreek antzeztu zuten.
  • 2000 – What Women Want ("Emakumeek Irriki Dutena") filma estreinatu zen, Nancy Meyersek zuzendu eta Mel Gibson, Helen Hunt, Marisa Tomei eta Alan Alda aktoreek antzeztu zutelarik.
  • 2000 – Chocolat ("Txokolatea") filma estreinatu zen, Lasse Hallströmek zuzendu eta Juliette Binoche, Johnny Depp, Judi Dench, Alfred Molina, Carrie-Anne Moss eta Lena Olin aktoreek antzeztu zuten.
  • 2007 – The Bucket List ("Betebeharren Zerrenda") filma estreinatu zen, Rob Reinerek zuzendu eta Jack Nicholson eta Morgan Freeman aktoreek antzeztu zutelarik.

Zientzia eta teknologia

Euskal Herria

Mundua

  • 1994 – Netscape Navigator 1.0 nabigatzailea atera berri zen.

Kirolak

Euskal Herria

Mundua

Jaiotzak

Euskal Herria

  • 1808 – Eusebio Zuloaga, gipuzkoar armagilea, damaskinatu modernoaren sortzailea, Madrilen (h. 1898).
  • 1813 – Eusebio Calonge, arabar militar eta politikaria, Alderdi Moderatuko kidea (h. 1873).
  • 1821 – Charles Abbadia-Ürrüstoi, baxenafar politikaria, Tolosa Okzitanian (h. 1901).
  • 1836 – Nicolás Castaño Capetillo, bizkaitar bankari eta azukre-enpresaria (h. 1926).
  • 1842 – Juana Elgezabal, bizkaitar enpresari berritzailea (h. 1912).
  • 1874 - Eusebio Mugerza, Mendaro Txirristaka, gipuzkoar bertso-paper bertsolaria (h. 1955).
  • 1875 – Jose Manuel Ostolaza, gipuzkoar enpresari eta filantropoa, Valladoliden (h. 1954).
  • 1898 –
    • Fernando Remacha, nafar musikagilea (h. 1984).
    • Jose Luis Zabala, euskal herritar futbolaria (h. 1946).
  • 1903 – Antonio Iturmendi, euskal herritar politikari karlista (h. 1976).
  • 1908 – Mercedes Kareaga, gipuzkoar gizarte ekintzailea eta Emakume Abertzale Batzako kidea (h. 1997).
  • 1915 – Mercedes Lorenzo, Arrikibarreko zoroa, bilbotar emakume ezaguna, Lugon (h. 1996).
  • 1926 – Andoni Perez Cuadrado, arabar abertzalea (h. 2020).
  • 1934 – Fernando Mendizabal, gipuzkoar itzultzailea eta euskaltzain urgazlea (h. 2011).
  • 1936 – Pedro Osinaga, nafar aktorea (h. 2017).
  • 1937 – Alfredo Goienetxe, euskal noble, ingeniari eta zaldizkoa (h. 2002).
  • 1941 – Jose Antonio Zaldua, nafar futbolaria (h. 2018).
  • 1943 – Txomin Perurena, gipuzkoar txirrindulari eta kirol zuzendaria (h. 2023).
  • 1960 – Lou Olangua, gipuzkoar rock abeslaria, euskal rockean lehenengo emakumetakoa (h. 2013).
  • 1969 - Lourdes Muñoz, kataluniar politikaria eta ingeniaria.
  • 1971 – Xabier Etxaniz Rojo, euskal idazlea.
  • 1972 – Bingen Fernández, bizkaitar txirrindulari ohia.
  • 1976 – Iosu Iglesias, bizkaitar futbolari ohia.
  • 1977 – Lohitzune Txarola, lapurtar abokatua eta politikaria, Gipuzkoako Batzar Nagusietako Mahaiaren presidente ohia.
  • 1984 – Alazne Intxauspe, gipuzkoar nekazaria eta ekintzailea.
  • 1986 – Nekane Arroyo, bizkaitar kirolaria.
  • 1997 – Leire Iribarne, euskal musikaria, pianojolea eta abeslaria, Diabolo Kiwi taldeko partaidea (h. 2022).

Mundua

  • 37 – Neron, erromatar enperadorea (h. 68).
  • 130 – Luzio Vero, erromatar enperadorea (h. 169).
  • 1242 – Munetaka Printzea, Japoniako Kamakura shogunerriko seigarren shoguna (h. 1274).
  • 1610 – David Teniers Gaztea, flandriar pintorea eta diseinatzailea (h. 1690).
  • 1657 – Michel Richard de Lalande, frantziar organista, klabe-jotzailea eta musikagilea (h. 1726).
  • 1732 – Carl Gotthard Langhans, prusiar-alemaniar arkitektoa (h. 1808).
  • 1789 – Carlos Soublette, Venezuelako presidentea (h. 1870).
  • 1832 – Gustave Eiffel, frantziar arkitekto eta ingeniaria (h. 1923).
  • 1833 – Valeriano Domínguez Bécquer, espainiar pintorea (h. 1870).
  • 1836 –
    • Edmond Picard, belgikar idazle, mezenas eta legelaria (h. 1924).
    • Eugénie Marie Salanson, frantziar margolaria (h. 1912).
  • 1844 –
    • Alfred East, ingeles margolaria (h. 1913).
    • Arturo Soria, espainiar hirigile, eraikitzaile, geometra eta kazetaria (h. 1920).
  • 1852 – Henri Becquerel, frantziar fisikaria (h. 1908).
  • 1857 – Julio Popper, errumaniar-argentinar hiltzaile eta kriminala, selknam herriaren aurkako genozdioaren arduradun nagusienetakoa (h. 1893).
  • 1859 – Ludwik Zamenhof, Doktoro Esperanto, poloniar hizkuntzalaria eta okulista, esperantoaren sortzailea (h. 1917).
  • 1860 – Niels Ryberg Finsen, faroear-daniar sendagilea, 1903ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1904).
  • 1861 – Pehr Evind Svinhufvud, Finlandiako presidentea (h. 1944).
  • 1870 – Josef Hoffmann, austriar arkitekto eta diseinatzailea (h. 1956).
  • 1873 – Jean Abadie, frantziar psikiatra eta neurologoa (h. 1934/1946).
  • 1874 – Alfred Mills, ingeles futbolaria (h. 1929).
  • 1877 – Emília de Sousa Costa, portugaldar idazle eta feminista (h. 1959).
  • 1878 – Hans Carossa, alemaniar poeta eta eleberrigilea (h. 1956).
  • 1879 – Rudolf Laban, austro-hungariar dantza-modernoko maisu, koreografo eta teorikoa (h. 1958).
  • 1888 – Maxwell Anderson, estatubatuar antzerkigile, olerkari, kazetari eta abesti egilea (h. 1959).
  • 1899 – Harold Abrahams, britainiar korrikalari judua (h. 1978).
  • 1906 – Edmond Debeaumarché, frantziar postaria, Bigarren Mundu Gerran erresistentzian ibilitakoa (h. 1959).
  • 1907 – Oscar Niemeyer, brasildar arkitektoa, arkitektura modernoko erreferente nagusietako bat (h. 2012).
  • 1908 – Gualberto Villarroel, Boliviako presidentea (h. 1946).
  • 1912 – Ray Eames, estatubatuar diseinatzailea eta zinema-zuzendaria (h. 1988).
  • 1916 – Maurice Wilkins, zeelandaberritar-britainiar biofisikaria, 1962ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2004).
  • 1919 – José Antonio Sáenz de Santamaría, espainiar militarra, Gerra Zibilean bando kolpista matxinatuaren alde borrokatu zena (h. 2003).
  • 1920 – Albert Memmi, frantziar-tunisiar idazlea (h. 2020).
  • 1923 – Freeman Dyson, britainiar fisika teorialaria eta astrofisikaria (h. 2020).
  • 1924 – Esther Bejarano, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zen azkenetako bat (h. 2021).
  • 1925 – Trần Thiện Khiêm, Hego Vietnamgo lehen ministroa (h. 2021).
  • 1926 – Josep Maria Castellet, katalanezko eta gaztelaniazko idazlea eta literatura kritikaria (h. 2014).
  • 1928 –
    • Ida Haendel, judu jatorriko poloniar biolinista (h. 2020).
    • Friedensreich Hundertwasser, austriar margolari eta artista grafikoa (h. 2000).
  • 1930 – Edna O'Brien, irlandar eleberrigilea.
  • 1933 – Tim Conway, estatubatuar aktorea (h. 2019).
  • 1934 –
    • Abdullahi Yusuf Ahmed, Somaliako trantsizio gobernuko presidentea (h. 2012).
    • Elisa Montés, espainiar aktorea.
    • Stanislav Xuxkevitx, Bielorrusiako presidentea (h. 2022).
  • 1938 –
    • Klaus Hänsch, alemaniar politikaria, Europako Parlamentuko lehendakaria.
    • Alfred Raoul, Kongoko Errepublikako presidentea (h. 1999).
    • Juan Carlos Wasmosy, Paraguaiko presidente ohia.
  • 1946 – Piet Schrijvers, herbeheretar futbol atezaina (h. 2022).
  • 1949 – Don Johnson, estatubatuar aktorea.
  • 1952 –
    • Guy Laporte, frantziar errugbilaria (h. 2022).
    • Allan Simonsen, daniar futbolari ohi eta entrenatzailea.
    • Julie Taymor, estatubatuar antzerki, opera, musikal eta zinema zuzendaria.
  • 1959 –
    • Tamara Eidelman, errusiar historialari, irakasle, idazle, itzultzaile, blogari eta irrati esataria.
    • Lucrecia Pérez, Madrilen eraildako emakume dominikar beltza, arrazismo eta xenofobiaren lehenengo biktima aitortua Espainian (h. 1992).
  • 1964 – Pete Michels, estatubatuar animazio-zuzendaria.
  • 1967 – Miranda Otto, australiar aktorea.
  • 1969 – Adriana Esteves, brasildar aktorea.
  • 1970 – Stefano Secco, italiar tenorra.
  • 1972 – Sete Gibernau, kataluniar motoziklismoko pilotu ohia.
  • 1973 – Surya Bonaly, izotz gaineko frantziar patinatzaile ohia, backflip izeneko jauzia egin duen patinatzaile olinpiko bakarra.
  • 1975 – Cosmin Contra, errumaniar futbolaria.
  • 1977 – Rachel Mandelbaum, estatubatuar astrofisika-irakaslea.
  • 1979 – Swan Fyahbwoy, espainiar reggae eta dancehall abeslaria.
  • 1980 –
    • Annalena Baerbock, alemaniar politikaria, 90 Aliantza/Berdeak alderdiko burua.
    • Élodie Gossuin, frantziar modelo eta telebista aurkezlea.
  • 1981 – Michelle Dockery, ingeles aktorea.
  • 1983 –
    • Jamie Heaslip, irlandar errugbi jokalari ohia.
    • Zlatan Ljubijankić, esloveniar futbolaria.
  • 1986 – Keylor Navas, costarricar futbol atezaina.
  • 1987 – Yosuke Kashiwagi, japoniar futbolaria.
  • 1990 – Andrea Muriel, mexikar poeta, itzultzailea, editorea eta kultur kudeatzailea.
  • 1992 – Daria Dugina, errusiar kazetari eta ekintzaile politikoa (h. 2022).
  • 1993 –
    • Sharon Firisua, salomondar atleta.
    • Miri Perez-Cabrero, kataluniar aktorea, modeloa eta sukaldaria.
  • 1995 – Núria Mendoza, kataluniar futbolaria.
Collection James Bond 007

Heriotzak

Euskal Herria

  • 1875 – Louis Marie Hyacinthe Fabre, euskal itzultzaile eta gramatikaria eta Bonaparte printzearen laguntzailea (j. 1807).
  • 1880 – Fermin Arteta, nafar politikaria, Madrilen (j. 1796).
  • 1935 – Karmelo Leizaola, euskal kimikari eta euskaltzalea, Hego Amerikan (j. 1901).
  • 1938 – Pedro Barrondo, Eusko Abertzale Ekintzako militantea, Eusko Gudarosteko gudaria eta kirolaria, fusilatua.
  • 1946 – Jose Maria Olazabal Zaldunbide, bizkaitar politikari karlista eskuindarra (j. 1915).
  • 1983 – Anastasio Zubia, gipuzkoar saltzaile ibiltari eta mugalaria (j. 1916).
  • 2004 – Rosita Arregi, bizkaitar erraketista, Valentzian (j. 1922).
  • 2012 – Joxe Agirre, Oranda, azpeitiar bertsolaria (j. 1929).
  • 2014 – Jose Agustin Alberdi, bizkaitar bertsolaria (j. 1922).
  • 2020 – Izaskun Etxetxipia, gipuzkoar mediku hematologoa (j. 1940).
  • 2023 – Patxi Noblia, lapurtar enpresaburua eta euskal kulturaren sustatzailea (j. 1944).

Mundua

  • 1025 – Basilio II.a Bulgaroktonoa, Bizantziar Inperioko enperadorea.
  • 1230 – Otakar I.a Bohemiakoa, Bohemiako dukea eta Bohemiako erregea.
  • 1626 – Adriaen de Vries, flandestar eskultore manierista.
  • 1673 – Margaret Cavendish, ingeles aristokrata, filosofoa, poeta, zientzilaria, zientzia-fikziozko eleberrien idazlea eta antzezlan idazlea (j. 1623).
  • 1675 – Johannes Vermeer, herbeherear margolari barrokoa (j. 1632).
  • 1713 – Carlo Maratta, italiar margolaria (j. 1625).
  • 1819 – Daniel Rutherford, eskoziar sendagile, fisikari, kimikari eta botanikaria (j. 1749).
  • 1855 – Jacques Charles François Sturm, frantziar matematikaria (j. 1803).
  • 1885 – Fernando II.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (j. 1816).
  • 1890 – Zezen Eseri, siux amerindiar buruzagia (j. c. 1831).
  • 1909 – Francesc Tàrrega, espainiar musikagilea eta gitarrista (j. 1852).
  • 1929 – Marie Hankel, Esperanto literaturako alemaniar idazlea (j. 1844).
  • 1935 – Georges Hérelle, frantziar etnografoa (j. 1848).
  • 1937 – Juana Álvarez Molina, espainiar etxekoandrea, fusilatua (j. c. 1897).
  • 1943 – Fats Waller, estatubatuar jazz-musikagilea, piano-jotzailea eta organo-jotzailea (j. 1904).
  • 1944 – Glenn Miller, estatubatuar musikagile, tronboi-jotzaile eta orkestra-zuzendaria (j. 1904).
  • 1947 – Arthur Machen, galestar idazlea (j. 1863).
  • 1950 – Vallabhbhai Patel, indiar estatu-gizona (j. 1875).
  • 1951 –
    • María Grever, nazioartean ezagun egin zen lehen emakumezko konpositore mexikarra (j. 1885).
    • Anna Hirzel-Langenhan, suitzar piano-jotzailea eta piano-irakaslea (j. 1874).
  • 1958 – Wolfgang Pauli, suitzar fisikaria, 1945eko Fisikako Nobel Saria (j. 1900).
  • 1962 – Charles Laughton, ingeles aktore, gidoigile, ekoizle eta zinema zuzendaria (j. 1899).
  • 1966 – Walt Disney, estatubatuar zinema zuzendaria eta ekoizlea, The Walt Disney Companyren sortzailea (j. 1901).
  • 1974 – Anatole Litvak, ukrainar jatorriko estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1902).
  • 1975 – Shigeyoshi Inoue, japoniar almirantea (j. 1889).
  • 1976 – Grégoire Kayibanda, Ruandako lehen presidente hautatua (j. 1924).
  • 1982 – Mikel Llorente, gipuzkoar futbolari ohia eta futbol entrenatzailea.
  • 1985 – Seewoosagur Ramgoolam, Maurizioko lehen ministro eta gobernadore orokorra (j. 1900).
  • 1986 – Serge Lifar, ukrainar jatorriko frantziar dantzari eta koreografoa (j. 1905).
  • 1990 –
    • Miquel Coll i Alentorn, kataluniar politikari eta historialaria (j. 1904).
    • Manuel Ibáñez i Escofet, katalan kazetari eta idazlea (j. 1917).
  • 1991 – Vasili Zaitsev, Bigarren Mundu Gerrako sobietar frankotiratzailea, Stalingradeko batailan bereziki ezagun egin zena (j. 1915).
  • 1993 – Penaia Ganilau, Fijiko azken gobernadore orokorra eta lehenbiziko presidentea (j. 1918).
  • 1995 – Manuel Gutiérrez Mellado, espainiar militar eta politikaria (j. 1912).
  • 2004 – Lucien Musset, frantziar historialaria (j. 1922).
  • 2005 – Julián Marías, espainiar filosofoa (j. 1914).
  • 2006 – Clay Regazzoni, suitzar 1 Formulako gidaria (j. 1939).
  • 2008 – León Febres-Cordero, Ekuadorgo presidentea (j. 1931).
  • 2010 –
    • Blake Edwards, estatubatuar aktore, zinema gidoigile eta zinema zuzendaria (j. 1922).
    • Nieves López Martínez, espainiar paleontologoa, ornodunen erregistro fosilean espezializatua (j. 1949).
  • 2011 – Christopher Hitchens, ingeles-estatubatuar idazle eta kazetaria (j. 1949).
  • 2012 –
    • Jamala al-Baidhani, yemendar giza eskubideen aldeko ekintzailea (j. 1977).
    • Páidí Ó Sé, futbol gaelikoko irlandar jokalaria (j. 1955).
  • 2013 – Joan Fontaine, estatubatuar aktorea (j. 1917).
  • 2018 – Girma Wolde-Giorgis, Etiopiako presidentea (j. 1924).
  • 2020 –
    • Caroline Cellier, frantziar aktorea (j. 1945).
    • Saufatu Sopoanga, Tuvaluko lehen ministroa (j. 1952).
  • 2021 –
    • bell hooks, estatubatuar idazle, militante feminista eta aktibista soziala (j. 1952).
    • Fayez Tarawneh, Jordaniako lehen ministroa (j. 1949).
  • 2022 – Renée Colliard, suitzar eskiatzailea (j. 1933).
  • 2023 - Josu Imanol Unanue, HIESaren aurkako eta ezker abertzaleko bizkaitar militantea (j. 1958).

Jaiak eta urteurrenak

  • Sehaska egutegiko izendegia: Olatz eta Oloritz.

Kanpo estekak


Abenduaren 14 | Urteko egutegi | Abenduaren 16

Text submitted to CC-BY-SA license. Source: Abenduaren 15 by Wikipedia (Historical)



INVESTIGATION
 


Owlapps.net - since 2012 - Les chouettes applications du hibou